Xem mẫu
- VẤN ĐỀ HÔM NAY
ỨNG DỤNG DỮ LIỆU MỞ
TRONG CÔNG TÁC
QUY HOẠCH ĐÔ THỊ TẠI
VIỆT NAM
Ths. Lê Ngọc Hải*
Tóm tắt: Thời đại khoa học kỹ thuật phát triển đánh dấu Abstract: Development in science and technology has
bước chuyển mình của những phần mềm thiết kế và quản lý marked remarkable transitions of design and management
sử dụng hệ thống dữ liệu mới mà chúng ta đặt tên là dữ liệu softwares which use a new data system that we call digital
số. Dữ liệu số ra đời ảnh hưởng đến tất cả mọi mặt của xã data. The come-into-being of digital data has affected all
hội nói chung và công tác quy hoạch đô thị nói riêng. Không sides of society in general and urban planning in particular.
chỉ thay đổi cách thức làm việc, lưu trữ, quản lý hiện hành, Not only do they change the way we work, store, manage at
dữ liệu số còn đóng vai trò then chốt cho sự ra đời của hệ presen but they also play a key role in establishing the Open
thống cơ sở dữ liệu mở (Open data), một hệ thống cho phép data basic system. This system allows authorities, enterprises
chính quyền, doanh nghiệp và các cá nhân độc lập trong xã and independent individuals in society link together, interact
hội liên kết với nhau, tương tác trong một môi trường không in a limitless environment. The open data basic system is the
giới hạn. Hệ thống cơ sở dữ liệu mở là dạng thức phát triển highest developed form of national data, bringing a lot of
cao nhất của dữ liệu quốc gia, mang lại nhiều lợi ích kinh tế, economic benefits, increasing the transparency in investment
tăng tính minh bạch trong các quyết định đầu tư và tối ưu decisions and optimizing the working effectiveness of the
hóa hiệu quả làm việc của người sử dụng. users.
Từ khóa: Open Data, City data, dữ liệu số hóa, quy hoạch Keywords: Open Data, City Data, digitalized data,
xây dựng đô thị, Việt Nam. urban building and planning, Viet nam
Nhận ngày 4/12/2017, chỉnh sửa ngày 11/12/2017, chấp
nhận đăng ngày 8/1/2018.
BỨC TRANH QUY HOẠCH ĐÔ THỊ THỜI KỲ KHOA HỌC đô thị chịu ảnh hưởng lớn từ những cuộc cách mạng
CÔNG NGHỆ PHÁT TRIỂN VÀ SỰ RA ĐỜI CỦA DỮ LIỆU SỐ khoa kỹ trên thế giới. Với sự ra đời của máy móc và công
Quy hoạch đô thị là một khái niệm hay được dùng để cụ vi tính, quy hoạch đô thị đã có những thay đổi toàn
chỉ các hoạt động kiểm soát hay tổ chức môi trường sống diện cả về cách thức thiết kế, thực hiện và quản lý.
đô thị. Các hoạt động này có thể bao gồm: Ban hành Luật, Thay đổi từ công cụ lao động và lực lượng lao động
quy định kiểm soát phát triển; xây dựng và vận hành các Trong quá khứ, những công cụ thiết kế quy hoạch
bộ máy quản lý đô thị; đề ra các tiêu chí, lập và phê duyệt phổ biến là bút vẽ và thước đo; những bản vẽ được thể
quy hoạch; thực hiện các chương trình đầu tư phát triển hiện thủ công trên giấy và lưu lại dưới những khối lượng
đô thị; nghiên cứu đô thị; đào tạo bộ máy nhân lực; trao đồ sộ, độ chính xác thấp, khả năng tương tác hữu hạn,
đổi tranh luận về các vấn đề đô thị... Công tác quy hoạch khó lưu trữ bảo quản và rủi ro cao. Cuộc cách mạng
*Đại học Xây dựng Hà Nội
64 HỌC VIỆN CÁN BỘ QUẢN LÝ XÂY DỰNG VÀ ĐÔ THỊ
- VẤN ĐỀ HÔM NAY
công nghiệp nổ ra, những công cụ đo lường cơ khí ra số mà máy tính có thể đọc được. Quá trình chuyển hóa
đời đã giúp cải thiện phần nào hiểu quả và độ chính xác này được diễn ra thông qua hai giai đoạn: Chuyển hóa dữ
của công tác xây dựng cơ bản nhưng lại không đáp ứng liệu hiện có và xây dựng bộ cơ sở dữ liệu mới. Khi nói về
được đòi hỏi của những bản vẽ mô tả quy hoạch tỷ lệ thư viện số và nguồn tài nguyên tri thức số, ngay từ năm
lớn. Do yếu tố thủ công lúc này vẫn còn nhiều nên việc 1998, Liên đoàn thư viện số (Digital Libraries Federation
thực hiện những hồ sơ bản vẽ chiếm rất nhiều thời gian, V DLF) đã khẳng định: “Các thư viện số là các tổ chức cung
quy trình nghiêm ngặt, dẫn đến việc thực hiện điều cấp nguồn lực, trong đó bao gồm các chuyên gia (những
chỉnh quy hoạch tốn kém, kéo dài, không bắt kịp được người có kiến thức và kỹ năng làm việc trong môi trường
sự thay đổi của xã hội. số), để lựa chọn thông tin, cấu trúc hóa, đưa ra các phương
Công cụ máy tính ra đời thức truy cập và phân phối thông tin hiệu quả, cũng như
đánh dấu thời kỳ phát đảm bảo sự toàn vẹn của bộ sưu tập số sao cho chúng
triển toàn thịnh của luôn sẵn sàng và kinh tế để phục vụ một cộng đồng
nền khoa kỹ trên cụ thể hoặc một nhóm cộng đồng”. Với những kho
toàn thế giới. dữ liệu hồ sơ và văn bản đã có, không có cách
Mặc dù những nào khác ngoài việc tái lưu trữ và chuyển hóa
phần mềm sang dữ liệu số.
bấy giờ đều là Công việc này mặc dù tốn kém thời gian
mượn từ các và nhân lực, nhưng ích lợi mà nó mang lại
ngành cơ khí không hề nhỏ. Thứ nhất, việc bảo quản dữ
và hoạt họa liệu trở nên vô cùng dễ dàng, truy xuất đơn
nhưng cũng giản, giải phóng những không gian kho lưu
phần nào đáp ứng trữ chiếm nhiều diện tích lớn trong từng đơn
được những nhu cầu vị. Thứ hai, việc kết nối dữ liệu giữa các ngành dọc
cơ bản kiến trúc sư và và ngành ngang trở nên khả thi, tính đồng bộ cao và
cải thiện năng suất lao động, không giới hạn trong không gian làm việc.
cũng như hiệu quả công việc. Sự thay đổi trong công cụ Vì vậy, có thể nói việc chuyển hóa dữ liệu cũ là công
sản xuất kéo theo bước chuyển mình của lực lượng sản việc làm một lần mà ích lợi lâu dài cho tương lai. Đối với
xuất. Nếu như trước đây, người kiến trúc sư quy hoạch những giữ liệu mới, việc sử dụng mô hình số hóa từ lúc
chỉ có thể thao tác với những không gian quy mô lớn, bắt đầu là yêu cầu kiên quyết để bắt kịp với xu thế phát
dựa trên những chỉ thị, quyết định và chủ trương đầu tư triển của thế giới và tận dụng tối đa những ưu thế mà
của thành phố, thì nay kiến trúc sư quy hoạch có thể đi cuộc cách mạng khoa học hiện đại tạo ra. Do bám sát vào
sâu hơn vào những bản vẽ chi tiết và tham gia vào công xu thế của thế giới nên những nghiên cứu khoa học và
tác quản lý quy hoạch đô thị dưới vai trò chuyên gia tư ứng dụng thực tế của dữ liệu mềm tăng vọt từng ngày,
vấn. Đội ngũ kiến trúc sư có sự tăng vọt cả về số lượng và được công khai, phổ biến và mở rộng cho tất cả các đối
chất lượng, không chỉ đáp ứng những nhu cầu công việc tượng tiếp cận từ học sinh, sinh viên, đến các cơ quan,
vĩ mô mà còn hỗ trợ cho các doanh nghiệp, tổ chức phi tổ chức trong và ngoài nước. Điều này không chỉ giúp
chính phủ và các các cá nhân trong những công việc quy tăng cao hàm lượng khoa kỹ trong công tác quản lý quy
hoạch vi mô. hoạch mà còn giúp việc đưa ra những quyết định quy
Thay đổi phương thức quản lý lưu trữ các hồ sơ quy hoạch được chính xác hơn, hiệu quả hơn. Dưới sự giúp
hoạch và khả năng đưa ra quyết định của các cơ quan đỡ của công cụ vi tính, người kiến trúc sư quy hoạch có
chức năng thể xử lý một khối lượng thông tin lớn trong thời gian
Phương thức quản lý dữ liệu mềm dần dần thay thế ngắn, yếu tố định lượng dần dần thay thế cho phương
cho cách thức quản lý hồ sơ, văn bản thủ công. Dữ liệu thức định tính, giúp khả năng dự báo trong công tác quy
mềm (liquid data) hay còn gọi là dữ liệu số hóa là những hoạch trở nên chính xác và có cơ sở khoa học rõ ràng,
dự liệu truyền thống được chuyển đổi thành dạng dữ liệu minh bạch. Những chuyển hóa trong công tác quản lý đô
Số 57-58.2018 XÂY DỰNG & ĐÔ THỊ 65
- VẤN ĐỀ HÔM NAY
thị và ra quyết định quy hoạch đã và đang diễn ra. Việc còn có sự đóng góp không hề nhỏ bởi các tổ chức phi
nắm bắt những thay đổi không còn là xu thế mà đã trở Chính phủ và các doanh nghiệp. Nhờ có sự đóng góp và
thành nhu cầu tất yếu quyết định sự phát triển của xã hội hỗ trợ từ cộng đồng, việc thu thập dữ liệu diễn ra nhanh
và đánh dấu bước trưởng thành của người lao động tiên hơn, cập nhật thường xuyên hơn và tiết kiệm nhiều chi
tiến trong thời kỳ mới. phí cho ngân sách thành phố. Sự tương tác giữa các cơ
DỮ LIỆU MỞ VÀ TÁC ĐỘNG MẠNH MẼ ĐẾN CÔNG quan chức năng và cộng đồng đặt ra một câu hỏi lớn
TÁC QUY HOẠCH ĐÔ THỊ TẠI VIỆT NAM về tính mở hay còn gọi là khả năng truy cập thông tin
Cùng với sự phát triển của dữ liệu số hóa, những nhà của người dân đối với kho dữ liệu của thành phố. Đối
hoạch định chính sách phát triển của quốc gia và địa với các đơn vị quản lý đô thị, những dữ liệu số của thành
phương đã xây dựng được một hệ thống cơ sở dữ liệu phố giúp họ đưa ra những kế hoạch phát triển vĩ mô,
thành phố phong phú, hỗ trợ đắc lực cho các quyết định dự đoán xu hướng phát triển kinh tế, xã hội, để từ đó
đầu tư và phát triển của từng khu vực. Nhưng câu hỏi đưa ra những quyết định chính xác. Nhưng đối với các
đặt ra là liệu chúng ta đã khai thác hiệu quả những tài doanh nghiệp cá nhân thì lợi ích mà dữ liệu thành phố
nguyên dữ liệu này hay chưa? Để trả lời câu hỏi này, trung mang lại gắn trực tiếp với sinh hoạt và công việc hàng
tâm MCKensey Center of Gorvement đã khám phá và tìm ngày của họ. Lấy ví dụ hệ thống dữ liệu giao thông đô
ra cách tiếp cận sáng tạo thông qua khảo sát lãnh đạo tại thị là một trong những nguồn dữ liệu mở được nhà nước
các thành phố đã và đang phát triển trên toàn thế giới cho phép phổ biến và công khai minh bạch đến người
để tìm ra câu trả lời. “Open Data” hay “dữ liệu mở” là một dân. Đối với những nhà quản lý đô thị, những dữ liệu này
khái niệm được nhắc đến rất nhiều trong những nghiên giúp họ định tuyến những khu vực phát triển kinh tế, văn
cứu gần đây và được biết đến như chìa khóa thành công hóa… xây mới và điều chỉnh các phương án quy hoạch
trong thời đại khoa học kỹ thuật phát triển. Mỗi quốc gia, xây dựng đô thị trong tương lai của khu vực. Đối với các
mỗi thành phố đều lưu trữ và tổng hợp một lượng lớn doanh nghiệp vận tải, doanh nghiệp du lịch, những kho
cơ sở dữ liệu (city data) hàng năm. Những cơ sở dữ liệu dữ liệu này lại là cơ sở quan trọng cho phương án kinh
này được số hóa và bảo mật trong các kho dữ liệu quốc doanh, tổ chức công việc và ra quyết định đầu tư của
gia và việc tiếp cận những dữ liệu trở nên rất khó khăn. doanh nghiệp. Đối với từng cá nhân trong đô thị, việc
Cùng với sự mở rộng của các thành phố, sự tăng dân số nắm bắt giao thông giúp họ dễ dàng di chuyển, đưa ra
một cách nhanh chóng, việc cung cấp dữ liệu cho thành những lựa chọn cho hoạt động sinh hoạt cũng như cung
phố đã không còn giới hạn ở các cơ quan hành chính mà đường cho công việc hàng ngày của họ.
66 HỌC VIỆN CÁN BỘ QUẢN LÝ XÂY DỰNG VÀ ĐÔ THỊ
- VẤN ĐỀ HÔM NAY
Lý do lớn nhất dẫn đến yêu cầu bắt buộc công khai, triển không thể dừng lại hay kiềm hãm tại bất kỳ nơi
minh bạch những dữ liệu trong kho dữ liệu thành phố đâu do nhu cầu và khao khát thông tin của người sử
là sự tương tác giữa chính quyền và người dân trong đô dụng. Nó trở thành xu thế và yêu cầu bắt buộc cho bất
thị. Chính quyền có thể nắm giữ và chia sẻ một lượng kỳ quốc gia nào muốn tham gia vào toàn cầu hóa, tái
lớn thông tin trong những lĩnh vực chủ chốt của quốc thiết và đồng bộ trong kinh tế toàn khu vực. Dữ liệu
gia, còn các doanh nghiệp và tổ chức cá nhân nắm giữ mở cho phép người dân tham gia vào quá trình định
những thông tin riêng, chi tiết hơn, những thông tin mà hướng và xây dựng kế hoạch phát triển khu vực. Việc
độ linh động cao được cập nhật thường xuyên. Giá trị của chia sẻ thông tin nâng cao tính minh bạch, thu hút
dữ liệu phụ thuộc vào độ chi tiết, chính xác và khả năng nguồn đầu tư phong phú và thúc đẩy mạnh mẽ nền
tương thích của dữ liệu. Điều này dẫn đến sự thỏa hiệp kinh tế trong khu vực.
giữa chính quyền và các đơn vị độc lập trong đô thị về Lợi ích là không nhỏ, nhưng trước sự phát sinh và
chia sẻ dữ liệu nhằm thỏa mãn các mục tiêu phát triển tăng vọt cả về số lượng và độ phức tạp của các chương
của toàn đô thị cũng như sự phát triển của từng tế bào trình dữ liệu mở, các nhà chức trách đang vô cùng bối rối
trong đô thị. Để đảm bảo cân đối giữa lợi ích kinh tế và an và lúng túng trong việc quản lý cũng như vận dụng các
toàn quốc gia trong việc chia sẻ dữ liệu, nguồn dữ liệu mở chương trình dữ liệu mở. Việc này dẫn đến nhu cầu bức
lúc này được quản lý theo từng cấp độ cũng như sự phát thiết cần có những nghiên cứu xây dựng kiến thức nền
triển của từng tế bào trong đô thị. Những ưu điểm của cơ tảng cho dữ liệu mở, làm cơ sở cho những quy định quản
sở dữ liệu mở trong quy hoạch xây dựng đô thị: lý và phát triển của công tác quy hoạch xây dựng đô thị
+ Nguồn thông tin dồi dào, phong phú, được thống thời kỳ hội nhập và phát triển.
nhất theo mô thức dữ liệu số nên có thể truy cập, điều
chỉnh, bổ sung một cách dễ dàng.
+ Nâng cao độ chính xác và rút ngắn thời gian ra quyết
định của các nhà đầu tư.
+ Kết nối chính quyền và các cá nhân tổ chức trong và
ngoài nước.
+ Nâng cao hiệu quả của các dịch vụ xã hội trong khu
vực cũng như tạo ra hướng đi mới cho những doanh
nghiệp dịch vụ.
Những hạn chế của cơ sở dữ liệu mở trong quy hoạch
xây dựng đô thị:
+ Chi phí đầu tư ban đầu tốn kém.
+ Đòi hỏi khả năng phối hợp của chính quyền và đoàn
thể trong việc phổ biến dữ liệu, hướng dẫn truy cập và Tài liệu tham khảo
sử dụng. 1. “Open data: Unlocking innovation and performance
+ Dữ liệu có thể bị sử dụng sai mục đích, ảnh hưởng with liquid information” McKinsey & Company, October
an toàn quốc gia và khu vực. 2013.
Qua những phân tích, ta có thể thấy những lợi ích 2. Philip Yam, “How to kick-start innovation with free
và tác động của dữ liệu mở đến công tác quy hoạch xây data,” Scientific American, March 23, 2013.
dựng đô thị là vô cùng quan trọng, đặc biệt đối với những 3. Education to employment: Designing a system that
đất nước, khu vực đang phát triển. Tầm quan trọng đầu works, McKinsey & Company, December 2012.
tiên của dữ liệu mở đến từ hai chữ “xu thế”. Mặc dù trên 4. Good practice in value pricing, US Federal Highway
thế giới có rất nhiều quan điểm và thảo luận khác nhau Administration, May 22, 2012, www.fwha.gov; and Puget
về nội dung của dữ liệu mở, nhưng tất cả đều có chung Sound Regional Council, “Traffic choices study-summary
một quan điểm thống nhất: Dữ liệu mở đã và đang phát report,” 2008.
Số 57-58.2018 XÂY DỰNG & ĐÔ THỊ 67
nguon tai.lieu . vn
