Xem mẫu
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
D n nh p:
NH NG ð TÀI “NÓNG B NG” C A NGÀY MAI
B n ñ c có th h i cu n sách này có bàn ñ n nh ng ñ tài “nóng
b ng” c a ngày hôm nay như CHI N LƯ C C NH TRANH,
THU T LÃNH ð O, TÍNH SÁNG T O, LÀM VI C
NGH
THEO NHÓM, CÔNG NGH hay không? Nh ng v n ñ ñó không
bàn ñ n trong cu n sách này. B i l cu n sách này ch bàn v nh ng
ñ tài “nóng b ng” c a NGÀY MAI mà thôi – ñó là nh ng ñ tài
thi t y u, tr ng tâm, có tính ch t s ng còn và ch c ch n s là nh ng
thách th c ch y u c a ngày mai.
Li u có ch c ch n như v y không? C c ch n là như v y! B i vì ñây
ðOÁN cũng không ph i
không ph i là cu n sách nói v các D
cu n sách bàn v TƯƠNG LAI. Nh ng thách th c và nh ng ñ tài
ñư c bàn lu n ñây ñ u là nh ng v n ñ ñang g p ph i t t c các
nư c phát tri n cũng như h u h t các nư c ñang tr i d y (như Hàn
Qu c, Th Nhĩ Kỳ). Nh ng v n ñ này có th ñã ñư c nh n di n,
bàn lu n, phân tích, và gi i ñáp. M t s ngư i và m t s nơi ñang
nghiên c u nh ng v n ñ này. Tuy v y cho ñ n nay có r t ít các t
ch c và nhà qu n lý làm vi c này. Nh ng ai ngay t bây gi tìm hi u
nh ng thách th c này và qua ñó chu n b trư c cho b n thân và t
ch c c a mình ñ i phó v i nh ng thách th c m i ñó thì s là ngư i
ñi ñ u và chi ph i ngày mai. Còn nh ng ai ch ñ n khi nh ng thách
th c m i này th c s tr thành nh ng ñ tài “nóng b ng” thì ch c
ch n h s b t t h u và có th s không bao gi ñu i k p ñư c thiên
h.
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p 1
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
Do v y, ñây là m t cu n sách kêu g i hành ñ ng.
Hi n gi nh ng thách th c m i này chưa l rõ. Chúng r t khác v i
nh ng gì chúng ta ñã t ng bi t ñ n. Chúng h u như mâu thu n và trái
ngư c v i nh ng gì mà ngày hôm nay v n ñư c th a nh n và coi là
thành công. Chúng ta ñang s ng trong th i kỳ QUÁ ð SÂU S C
v i nh ng s thay ñ i có th còn c c ñoan hơn so v i nh ng bi n ñ i
trư c ñây khi bư c vào “cu c cách m ng công nghi p l n th hai”
gi a th k XIX, hay nh ng bi n ñ i cơ c u do cu c ð i kh ng
ho ng và Chi n tranh th gi i th hai ñã t ng gây ra. Ngư i ñ c cu n
sách này s có c m giác b t an và lo âu như c m giác c a chính tác
gi khi vi t nó. B i vì trong nhi u trư ng h p – ch ng h n trư ng
h p nh ng thách th c do s BI N M T c a T L SINH S N
các nư c phát tri n, ho c nh ng thách th c ñ i v i cá nhân và t
ch c s d ng lao ñ ng ñư c bàn lu n chương cu i nói v T
QU N LÝ B N THÂN – nh ng th c ti n m i m và nh ng yêu c u
ñ t ra ñòi h i ph i ð O NGƯ C các chính sách cũ ñã t ng ñư c áp
d ng có k t qu t t trong su t th k qua, và th m chí hơn th n a,
nó ñòi h i ph i thay ñ i c N P NGHĨ c a các t ch c cũng như các
cá nhân.
ðây là SÁCH V QU N LÝ. Tác gi ñã c tình không ñưa vào ñây
NH NG THÁCH TH C KINH DOANH, ngay c nh ng v n ñ r t
quan tr ng như là li u ñ ng Euro có thay th ñ ng Dollar M làm
ñ ng ti n chính c a th gi i không, ho c cái gì s thay th cho phát
minh kinh t thành công nh t c a th k XIX t c là ngân hàng
thương m i và ngân hàng ñ u tư. Tác gi cũng c ý không ñ c p ñ n
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p 2
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
H C, m c dù nh ng thay ñ i cơ b n v
các khía c nh KINH T
QU N LÝ kinh t (ch ng h n s n i lên c a tri th c thành ngu n l c
ch y u c a n n kinh t ) ch c ch n s r t c n ñ n lý thuy t kinh t
m i, và cũng không kém quan tr ng ñó là chính sách kinh t m i.
Cu n sách cũng không bàn ñ n chính tr , th m chí không ñ c p ñ n
nh ng v n ñ c t y u như li u nư c Nga có th ph c h i ñư c v trí
cư ng qu c v chính tr , quân s và kinh t hay không. Cu n sách
bám sát ch ñ chính là các V N ð V QU N LÝ.
Có r t nhi u lý do gi i thích ñi u này. Nh ng v n ñ mà cu n sách
bàn t i, nh ng TH C TI N m i v xã h i, dân s h c và kinh t
không ph i là nh ng v n ñ mà CHÍNH PH có th gi i quy t ñư c.
ðó là nh ng ch ñ tuy có nh hư ng sâu s c ñ n chính tr nhưng
không ph i là nh ng v n ñ chính tr . ðó không ph i là v n ñ mà th
trư ng t do có th gi i quy t ñư c. ðó cũng không ph i là ñ tài c a
LÝ THUY T KINH T hay CHÍNH SÁCH KINH T . ðó là nh ng
ñ tài mà ch có khoa h c QU N LÝ và CÁ NHÂN lao ñ ng tri
th c, chuyên gia hay nhà qu n lý m i có th x lý và gi i quy t. ðó
là nh ng ñi u ch c ch n s ñư c tranh lu n trong chính gi i các
nư c phát tri n và các nư c m i tr i d y. Nhưng gi i pháp c a nó ch
có th n y sinh bên trong m t t ch c riêng l và ph i ñư c th c hi n
thông qua S QU N LÝ c a m t t ch c riêng l và do t ng cá
nhân lao ñ ng tri th c (ñ c bi t là do t ng nhà qu n lý) bên trong t
ch c ñó ti n hành.
M t ph n l n các t ch c này, t t nhiên s là các doanh nghi p. Và
ph n l n cá nhân các lao ñ ng tri th c ch u nh hư ng b i nh ng
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p 3
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
thách th c này s là nh ng ngư i làm thuê cho doanh nghi p ho c
làm vi c v i các doanh nghi p. Tuy v y, ñây là cu n sách nói v
QU N LÝ hơn là nói v QU N LÝ KINH DOANH. Nh ng thách
th c cu n sách này nêu ra có nh hư ng ñ n t t c các t ch c trong
xã h i ngày nay. Th c ra, m t s thách th c s có tác ñ ng ñ n các t
ch c phi kinh doanh th m chí còn nhi u hơn, vì nhi u t ch c lo i
này, ch ng h n như trư ng ñ i h c, hay b nh vi n, ch chưa nói t i
các cơ quan chính ph , r t c ng nh c và kém linh ho t hơn các
doanh nghi p và thư ng ăn sâu bám r vào nh ng quan ni m, gi
ñ nh và chính sách cũ c a ngày hôm qua và th m chí như m t s
trư ng ñ i h c còn bám ch t vào nh ng gi ñ nh c a ngày hôm kia
(như các gi thi t th k XIX).
ð c cu n sách này như th nào? Tác gi g i ý b n ñ c nên ñ c m i
l n t ng chương m t, vì các chương ñ u khá dài. R i trư c tiên hãy
t h i: “Nh ng ñ tài này, nh ng thách th c này CÓ Ý NGHĨA gì
ñ i v i t ch c c a chúng ta và ñ i v i cá nhân tôi v i tư cách là m t
lao ñ ng tri th c, m t chuyên gia, hay m t nhà qu n lý?”. M t khi ñã
suy nghĩ k ñi u này r i hãy ñ t câu h i: “Nh ng HÀNH ð NG nào
mà t ch c c a chúng ta và cá nhân tôi v i tư cách là lao ñ ng tri
th c và /ho c nhà qu n lý c n làm ñ bi n nh ng thách th c ñư c
nêu ra trong chương này thành nh ng CƠ H I cho t ch c c a
chúng ta và cho cá nhân tôi?”.
VÀ HÃY B T TAY VÀO VI C?
Peter F.Drucker
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p 4
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
Chương I
NH NG MÔ HÌNH M I V QU N LÝ
• Vì sao các gi ñ nh l i quan tr ng
• Qu n lý có nghĩa là qu n lý kinh doanh
• Mô hình t ch c duy nh t ñúng
• Cách duy nh t ñúng ñ qu n lý con ngư i
• Các công ngh và ngư i s d ng cu i cùng ñã ñư c xác ñ nh
t trư c
• Ph m vi c a qu n lý ñư c xác ñ nh theo pháp lý
• Ph m vi c a qu n lý ñư c xác ñ nh theo ñ a lý chính tr
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p 5
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
• N i b t ch c là lãnh ñ a c a qu n lý.
►D n nh p
VÌ SAO CÁC GI ð NH L I QUAN TR NG.
Các gi ñ nh cơ b n v th c ti n chính là nh ng khuôn m u c a các
môn khoa h c xã h i ch ng h n như khoa h c qu n lý. Các gi ñ nh
ñó thư ng n m trong ti m th c c a các h c gi , tác gi , nhà giáo, các
nhà th c hành trong lĩnh v c này. Tuy v y, chính nh ng gi ñ nh ñó
l i quy t ñ nh ph n l n nh ng gì mà các h c gi , tác gi , nhà giáo và
nhà th c hành cho là th c ti n.
Nh ng gi ñ nh cơ b n v th c ti n c a môn khoa h c s quy t ñ nh
b môn ñó t p trung vào cái gì. Nó quy t ñ nh cái mà môn khoa h c
coi là “th c ti n” và th c ra nó quy t ñ nh luôn c lĩnh v c nghiên
c u c a môn khoa h c ñó. Các gi ñ nh cũng quy t ñ nh ph n l n cái
gì s b b qua, ho c v t ra rìa như là m t “ngo i l khó ch u”. Như
v y các gi ñ nh quy t ñ nh c hai ñi u: ñi u c n ñư c t p trung chú
ý và ñi u b b qua ho c xem nh trong môn khoa h c nào ñó.
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p 6
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
M t ví d ñi n hình là s ki n ñã x y ra ñ i v i m t h c gi
sáng su t nh t trong s các h c gi khoa h c qu n lý th i kỳ
ñ u: Mary Parker Follett (1868 – 1833)∗. Do nh ng gi ñ nh
c a bà không phù h p v i các gi ñ nh c a ngành khoa h c
nh ng năm 1930 và 1940 mà bà ñã tr
qu n lý ch m n
thành “m t ngư i hoàn toàn b ph t l ”, th m chí cho ñ n
trư c cái ch t c a bà vào năm 1932. Nh ng công trình c a bà
ñã b lãng quên trong su t 25 năm ho c lâu hơn th . Tuy v y,
ngày nay chúng ta ñ u bi t r ng nh ng gi ñ nh cơ b n c a bà
v xã h i, v con ngư i và qu n lý là g n v i th c ti n hơn
nhi u so v i nh ng gi ñ nh mà các nhà qu n lý th i ñó l y
làm cơ s - và th m chí cho ñ n bây gi nhi u ngư i v n l y
làm cơ s .
M c dù vai trò c a gi ñ nh có t m quan tr ng như v y, nhưng ít khi
nó ñư c ñưa ra phân tích, nghiên c u, và ñ i ch ng, th m chí ít khi
ñư c trình bày m t cách rõ rang và ñ y ñ .
ð i v i m t ngành khoa h c xã h i như khoa h c qu n lý thì nh ng
gi ñ nh th c ra quan tr ng hơn nhi u so v i nh ng ñ nh ñ trong
môn khoa h c t nhiên. ð nh ñ là gi thuy t t ng quát ñang ph
bi n, nó ch ng có nh hư ng gì ñ n vũ tr t nhiên c . B t lu n ñ nh
ñ cho r ng m t tr i quay quanh trái ñ t hay ngư c l i, trái ñ t quay
quanh m t tr i thì ñi u ñó ch ng có nh hư ng gì ñ n m t tr i và trái
ñ t c . ð i tư ng nghiên c u c a khoa h c t nhiên là hành vi c a
∗ *
Xem bài gi i thi u c a tac gi v quy n Mary Parket Follett, Nhà tiên tri
c a qu n lý (Boston: Harverd Business School Press, 1995)
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p 7
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
các v t th . Nhưng ñ i tư ng nghiên c u c a m t môn khoa h c xã
h i như môn khoa h c qu n lý là hành vi c a con ngư i và các ñ nh
ch c a con ngư i. Vì th các nhà th c hành có xu hư ng hành ñ ng
và x s theo các gi ñ nh c a b môn khoa h c ñó. Quan tr ng hơn
n a, th c ti n c a khoa h c t nhiên, vũ tr v t lý và các ñ nh lu t
c a nó, không thay ñ i (ho c n u có thay ñ i thì ch x y ra v i
kho ng th i gian r t lâu ñ n hàng tri u năm, ch không ph i là là
l ng v n th k , ch ñ ng nói ñ n th p k ). Vũ tr xã h i không có
nh ng “quy lu t t nhiên” như th . Do ñó nó ch u s thay ñ i liên
t c. Và ñi u ñó có nghĩa r ng nh ng gi ñ nh ñúng ñ i v i ngày hôm
qua có th tr nên không ñúng và hoàn toàn sai vào b t c lúc nào.
Ngày nay m i ngư i ca t ng cách làm vi c theo nhóm như là
m t ki u t ch c “ñúng” cho m i công vi c (b n thân tác gi
cũng b t ñ u ca t ng nhóm làm vi c t r t s m vào năm 1954
và ñ c bi t trong cu n sách xu t b n năm 1973 nhan ñ Qu n
lý: Nhi m v , Trách nhi m và Th c hành). N n t ng c a ni m
tin chính th ng hi n nay v nhóm làm vi c là m t gi ñ nh cơ
b n ñã ñư c t t c các nhà lý thuy t v qu n lý và h u h t các
nhà th c hành ti p nh n t nh ng ngày ñ u tiên hình thành tư
duy v t ch c, t c là t th i Henri Fayol Pháp và Walter
ð c kho ng năm 1900: cho r ng phàm là mô
Rathenau
hình t ch c thì ch có m t mô hình t ch c ñúng mà thôi. Và
ñi u quan tr ng nh t không ph i là li u nhóm làm vi c có
th c s là “ñáp s ” hay không (cho ñ n nay không có nhi u
b ng ch ng cho ñi u này) mà là, như s th o lu n ph n sau,
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p 8
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
gi ñ nh cơ b n v m t mô hình t ch c duy nh t ñúng không
còn ñ ng v ng n a.
Do ñó, ñi u quan tr ng nh t trong môn khoa h c xã h i như môn
qu n lý là các gi ñ nh cơ b n. Và s thay ñ i các gi ñ nh cơ b n l i
càng quan tr ng hơn.
T khi vi c nghiên c u khoa h c qu n lý ñư c b t ñ u, và th c ra nó
chưa xu t hi n cho t i nh ng năm 1930, thì hai b gi ñ nh v th c
ti n qu n lý ñã ñư c h u h t các h c gi , tác gi và các nhà th c
hành ti p nhân:
B gi ñ nh th nh t xác ñ nh quy t c c a qu n lý
1. Qu n lý có nghĩa là qu n lý kinh doanh
2. Ch có – ho c ph i có – m t cơ c u t ch c duy nh t
ñúng.
3. Ch có – ho c ph i có – m t cách duy nh t ñúng ñ
qu n lý con ngư i
B gi ñ nh th hai xác ñ nh th c hành c a qu n lý
1. Các công ngh , th trư ng và s s d ng cu i cùng ñã
ñư c xác ñ nh t trư c
2. Ph m vi qu n lý ñư c xác ñ nh theo pháp lý
3. Qu n lý t p trung vào n i b
4. N n kinh t ñư c xác ñ nh b i biên gi i qu c gia là
“môi trư ng sinh thái” c a doanh nghi p và qu n lý.
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p 9
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
H u như trong su t th i gian này – ít nh t là ñ n ñ u nh ng năm
1980 – t t c các gi ñ nh nói trên tr gi ñ nh ñ u tiên khá g n v i
th c t ñ áp d ng, b t k cho nghiên c u, vi t sách, gi ng d y hay
th c hành qu n lý. ð n nay t t c các gi ñ nh này ñã không còn h u
ích n a. Chúng tr n n g n v i s gi u c t. Gi ñây chúng ñã xa r i
th c t ñ n m c tr thành v t chư ng ng i cho lý thuy t và th m chí
c n tr nghiêm tr ng s th c hành qu n lý. Qu th c, th c ti n ñang
nhanh chóng tr nên ñ i ngh ch v i nh ng gì các gi ñ nh này nêu ra.
Do ñó, ñã ñ n lúc ph i cho qua các gi ñ nh này và c g ng hình
thành nh ng gi ñ nh m i cho c nghiên c u l n th c hành qu n lý.
►I – QU N LÝ CÓ NGHĨA LÀ QU N LÝ KINH DOANH
ð i v i h u h t m i ngư i, c trong và ngoài lĩnh v c qu n lý thì gi
ñ nh này là ñi u hi n nhiên. Qu th c, nh ng tác gi vi t v qu n lý,
nh ng nhà th c hành qu n lý và ngư i ngoài cu c th m chí còn chưa
nghe th y t “qu n lý” thì ñã t ñ ng nghe ra thành qu n lý kinh
doanh.
Gi ñ nh v vũ tr c a qu n lý có xu t x khá g n ñây. Trư c nh ng
nhăm 1930 m t vài tác gi và nhà tư tư ng quan tâm ñ n qu n lý, b t
ñ u t Frederick Winslow Taylor vào ñ u th k này và cu i cùng là
Chester Barnard ngay trư c Chi n tranh th gi i th II, t t c h ñ u
cho r ng qu n lý kinh doanh ch là m t chi dư i c a qu n lý t ng
quát v cơ b n nó ch ng khác gì v i qu n lý m i t ch c khác, cũng
như gi ng chó này so v i gi ng chó khác.
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p
10
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
S áp d ng trư c tiên lý thuy t qu n lý vào th c t ñã không
x y ra trong lĩnh v c kinh doanh mà là trong lĩnh v c phi l i
nhu n và các cơ quan c a chính ph . Frederick Winslow
Taylor (1856-1915), ngư i sáng l p ra “Qu n lý theo khoa
h c”, r t nhi u kh năng cũng là ngư i ñã sáng t o ra thu t
ng “Qu n lý” và “Nhà tư v n” v i ý nghĩa như ngày nay.
Trên danh thi p ông ñã t g i mình là “Nhà tư v n Qu n lý”
và ông gi i thích r ng ông ñã c tình ch n nh ng thu t ng
m i l này ñ gây tác ñ ng vào nh n th c c a các thân ch v
nh ng ñi u hoàn toàn m i l mà ông s ñưa ra cho h . Tuy
nhiên, Taylor ñã không ch n m t doanh nghi p mà l i l y
B nh vi n Mayo phi l i nh n ñ làm “ví d hoàn h o” c a
“Qu n lý theo khoa h c” trong bài tư ng trình c a ông trư c
Quôc s h i M năm 1912 mà l n ñ u tiên làm cho nư c M
giác ng v qu n lý. Và s áp d ng “Qu n lý theo khoa h c”
c a Taylor ñư c bi t ñ n nhi u nh t (m c dù ch t y u do áp
l c c a công ñoàn) không ph i vào m t doanh nghi p mà là
vào kho quân gi i Watertown c a quân ñ i M do chính ph
s h u và ñi u hành.
Công vi c ñ u tiên mà thu t ng “nhà qu n lý” (manager) -
v i ý nghĩa như ngày nay – ñã không ñư c áp d ng trong
kinh doanh. Mà là qu n ñ c thành ph (City Manager) – m t
sáng t o c a ngư i M vào nh ng năm ñ u c a th k này.
Tương t như v y, vi c áp d ng l n ñ u tiên m t cách có ý
th c và có h th ng “các nguyên t c qu n lý” không ph i
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p
11
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
trong m t doanh nghi p. Mà là vi c t ch c l i quân ñ i M
năm 1901 do Elihu Root (1845-1937), B trư ng Chi n tranh
c a T ng th ng Theodore Roosevelt ti n hành.
ð i h i Qu n lý ñ u tiên – t i Praha năm 1922 – không ph i
do gi i kinh doanh t ch c mà do Herbert Hoover, lúc ñó là
B trư ng Thương m i M và Thomas Masaryk, m t nhà s
h c n i ti ng th gi i và là T ng th ng sáng l p nư c C ng
hòa Ti p Kh c. Và Mary Parker Follett, mà công trình c a bà
v qu n lý b t ñ u x p x cùng th i kỳ ñó, cũng không bao
gi phân bi t gi a qu n lý kinh doanh và qu n lý phi kinh
doanh. Bà ñã nói v vi c qu n lý các t ch c mà t t c ñ u
ñư c áp d ng các nguyên lý như nhau.
ði u ñã d n ñ n vi c ñ ng hóa Qu n Lý v i Qu n Lý Kinh Doanh
chính là cu c ð i kh ng hoàng v i s thù ñ ch c a nó ñ i v i kinh
doanh và s khinh b ñ i v i các nhà qu n lý doanh ghi p. ð không
b coi là cùng m t giu c v i kinh doanh, qu n lý trong khu v c công
c ng ñư c ñ t tên là “Qu n tr công c ng” (Public Administration)
và cho ra ñ i m t môn khoa h c riêng, v i khoa riêng t i trư ng ñ i
h c, v i các thu t ng riêng và thang b c công danh riêng. Cùng lúc
ñó và cùng lý do ñó, vi c nghiên c u qu n lý trong các b nh vi n
ñang phát tri n nhanh chóng (ch ng h n b i Raymond Sloan, em trai
c a Alfred Sloan c a GM) ñã ñư c tách thành môn khoa h c riêng
bi t và ñ t tên là “Qu n tr b nh vi n”.
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p
12
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
Nói cách khác, tránh b g i là “qu n lý” chính là “s c i chính chính
tr ” trong nh ng năm ð i kh ng ho ng.
Tuy nhiên, ñ n th i kỳ sau chi n tranh thì tình th l i ñ i ngư c. ð n
năm 1950 Kinh Doanh ñã tr thàh m t t “ñ t giá”, m t ph n l n do
k t qu ho t ñ ng c a qu n lý kinh doanh Hoa Kỳ trong Chi n tranh
th gi i th II. Sau ñó không lâu, quan tr ng hơn h t “qu n lý kinh
doanh” ñã tr thành “ñúng ñ n v chính tr ” như là m t lĩnh v c
nghiên c u. Và t ñó, qu n lý ñư c ñ ng hóa trong nh n th c c a
công chúng cũng như gi i h c gi v i “qu n lý kinh doanh”.
Tuy nhiên, gi ñây chúng ta ñang b t ñ u s a l i l i l m 60 năm, như
ñã ñư c ch ng ki n nh ng v s a l i tên “trư ng kinh doanh” thành
“trư ng qu n lý”, s gia tăng nhanh chóng nh ng l i m i d các
khóa “qu n lý t ch c phi l i nhu n” c a các trư ng ñó, s xu t hi n
“các chương trình qu n lý ñi u hành” tuy n sinh c cán b qu n lý
kinh doanh l n phi kinh doanh hay s xu t hi n c a b môn “Qu n lý
vi c ñ o” c a các trư ng dòng.
Nhưng gi ñ nh r ng qu n lý t c là qu n lý kinh doanh v n c t n
t i. Do ñó, ñi u quan tr ng là ph i kh ng ñ nh, và c n l n ti ng
kh ng ñ nh r ng qu n lý không ph i là qu n lý kinh doanh, cũng
ch ng khác gì khi nói y h c không ph i là s n khoa.
T t nhiên, có s khác nhau gi a qu n lý các t ch c khác nhau, vì xét
cho cùng m c ñích xác ñ nh chi n lư c, và chi n lư c xác ñ nh cơ
c u t ch c. Ch c ch n có s khác bi t gi a qu n lý m t chu i c a
hang bán l và qu n lý m t giáo ph n Công Giáo (m c dù s khác
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p
13
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
bi t ít hơn r t nhi u so v i ñi u mà các giám m c và các ch chu i
c a hàng v n tư ng); gi a qu n lý m t căn c không quân, m t b nh
vi n và m t cty ph n m m. Nhưng s khác bi t l n nh t là các
thu t ng t ng t ch c riêng l dùng. Ngoài ra thì s khác bi t ch
cách áp d ng hơn là các nguyên t c. Ch ng h n, cán b ñi u
y u là
hành c a t t c các t ch c ñó dùng kh i lư ng th i gian g n như
nhau ñ gi i quy t các v n ñ c a con ngư i, và v n ñ c a con
ngư i thì h u như luôn gi ng nhau. 90% (ho c g n như th ) v n ñ
mà các t ch c này quan tâm là chung nhau. Và ñ i v i 10% còn l i
thì s khác bi t gi a kinh doanh và phi kinh doanh không l n hơn s
khác bi t gi a các doanh nghi p trong các ngành ngh khác nhau,
ch ng h n gi a ngân hàng ña qu c gia và nhà s n xu t ñ chơi tr
em. Trong b t kỳ t ch c nào, kinh doanh hay phi kinh doanh cũng
v y, ch có 10% còn l i c a qu n lý là ph i ñư c ñi u ch nh cho phù
h p v i nhi m v , văn hóa, l ch s và t v ng ñ c thù c a t ch c ñó
mà thôi.
Vi c phân bi t qu n lý không ph i là qu n lý doanh nghi p
ñ c bi t quan tr ng vì ngành tăng trư ng trong m t xã h i
phát tri n th k XXI không ch c là ngành kinh doanh –
th c t , kinh doanh ñã không còn là ngành tăng trư ng trong
các xã h i phát tri n n a r i. M t t l ít hơn
th k XX
nhi u s lao ñ ng các nư c phát tri n hi n ñang tham gia
vào ho t ñ ng kinh t , t c là “kinh doanh”, so v i th i kỳ
cách ñây 100 năm. Lúc ñó h u như m i ngư i ñ n tu i làm
vi c ph i ki m s ng b ng các ho t ñ ng kinh t (ch ng h n
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p
14
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
làm nông nghi p). Các ngành tăng trư ng trong th k XX
các nư c phát tri n ñã là lĩnh v c phi kinh doanh – chính ph ,
ngành chuyên môn, y t , giáo d c. Kinh doanh, v i tư cách là
ngư i thuê nhân công và là ngu n ki m s ng ñã không ng ng
thu h p l i trong m t trăm năm qua (hay ít nh t t Chi n
tranh th gi i I). Và chúng ta có th phán ñoán trong th k
XXI t i các nư c ñã phát tri n thì ngành tăng trư ng s không
ph i là “kinh doanh”, t c là ho t ñ ng kinh t có t ch c. Có
nhi u kh năng ñó s là ngành xã h i phi l i nhu n. Và ñó
cũng chính là ngành mà ngày nay ñang c n qu n lý nh t và là
nơi mà qu n lý m t cách có h th ng, có nguyên t c, có cơ s
lý lu n có th t o ra k t qu l n nh t, nhanh nh t.
Do ñó, k t lu n th nh t t s phân tích các Gi ð nh xác ñinh tính
ch t c a qu n lý ñ làm cho vi c nghiên c u và ng d ng th c t có
k t qu s là: Qu n lý là b ph n c u thành c th và phân bi t
ñư c c a b t c t ch c nào.
►II – MÔ HÌNH T CH C DUY NH T ðÚNG
S quan tâm ñ n qu n lý và nghiên c u qu n lý b t ñ u t s xu t
hi n ñ t ng t c a t ch c quy mô l n như doanh nghi p, cơ quan
chính ph , quân ñ i thư ng tr c, là nh ng cái m i c a xã h i th k
XIX.
Và ngày t ngày ñ u hơn m t th k qua, vi c nghiên c u t ch c ñã
d a vào m t gi ñ nh.
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p
15
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
Có – ho c ph i có – m t mô hình t ch c duy nh t ñúng
Vi c di n t “m t mô hình t ch c duy nh t ñúng” luôn thay ñ i.
Nhưng s tìm ki m m t mô hình t ch c duy nh t ñúng v n ti p t c
cho ñ n ngày nay.
C u trúc c a t ch c trong kinh doanh là l n ñ u tiên ñư c
bàn ñ n t i Pháp vào kho ng ñ u th k này b i Henri Fayol
(1841 – 1925), ngư i ñ ng ñ u m t cty khai thác than ñá,
m t doanh nghi p l n nh t châu Âu, nhưng cũng hoàn toàn
vô t ch c nh t (tuy v y, ph i ñ n năm 1916 ông ta m i xu t
b n cu n sách c a mình). Cùng th i gian ñó các nhà th c
hành cũng là nh ng ngư i ñ u tiên quan tâm ñ n t ch c
M : John J.Rockefeller, Sr J.P.Morgan và nh t là Andrew
Carnegie (ngư i v n x ng ñáng ñư c nghiên c u và là ngư i
có nh hư ng lâu dài nh t). Sau ñó ít lâu Elihu Root ñã áp
d ng lý thuy t t ch c vào quân ñ i M , như ñã nói, và
không ph i ng u nhiên khi mà Root ñã t ng là c v n pháp
lu t cho Carnegie. Cùng th i gian ñó, Georg Siemens (1839 –
1901) ngư i sáng l p Deutsche Bank năm 1870, ñã dùng
(kho ng năm 1895) các khái ni m t ch c c a ngư i b n
Fayol ñ c u vãn Cty ði n T Siements do ngư i anh em h
c a ông là Werner Siements (1816 – 1892) sáng l p, nhưng
ñã ñ tr ng ngư i lãnh ñ o khi ông mày qua ñ i, và ñang b
chao ñ o.
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p
16
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
Tuy v y, nhu c u v cơ c u t ch c chưa ph i là ñi u rõ ràng ñ i v i
m i ngư i nh ng năm ñ u tiên y.
Frederick Winslow Taylor không h nhìn th y ñi u ñó. Cho
ñ n trư c khi m t ông ta v n nói va vi t “nh ng ông ch và
nh ng ngư i giúp vi c”. Và chính d a vào khái ni m này, t c
là phi c u trúc mà Henry Ford (1863 – 1947) cho ñ n trư c
khi m t ñã tìm cách ñi u hành m t cty mà trong nhi u năm
(cho t i nh ng năm 1920) ñã là m t cty s n xu t công nghi p
l n nh t th gi i.
Chính Chi n tranh th gi i th I ñã làm rõ nhu c u v m t cơ c u t
ch c chính th c. Nhưng cũng chính Chi n tranh th gi i th nh t ñã
cho th y c u trúc theo ch c năng c a Fayol (và c Carnegie) không
ph i là m t cơ c u t ch c ñúng. Ngay sau chi n tranh, ñ u tiên là
Pierre S.Du Pont (1870 – 1954) và sau ñó là Alfred Sloan (1875 –
1966) ñã phát tri n phi t p trung hóa. Và hi n nay, trong vài năm tr
l i ñây, chúng ta rao bán “nhóm làm vi c” như là m t mô hình t
ch c duy nh t ñúng cho h u h t m i th .
Dù v y, gi ñây ñi u tr nên rõ rang là không h có chuy n m t cơ
c u t ch c duy nh t ñúng. Mà ch có nh ng mô hình t ch c, mà
m i mô hình có s c m nh nh t ñ nh, có nh ng gi i h n nh t ñ nh và
nh ng áp d ng c th . M t ñi u rõ ràng là t ch c không ph i cái gì
tuy t ñ i c . Nó ch là m t công c làm cho con ngư i tr nên h u
hi u khi làm vi c v i nhau. Như v y thì m t cơ c u t ch c nào ñó s
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p
17
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
thích h p v i nh ng nhi m v nào ñó trong nh ng ñi u ki n nh t
ñ nh và nh ng th i ñi m nh t ñ nh.
Ngày nay ngư i ta nói nhi u v “s k t thúc c a t ch c theo th
b c”. ðây là ñi u hoàn toàn vô lý. Trong m i t ch c c n ph i có
ngư i có th m quy n cao nh t, ñó là “s p”, t c là ngư i có th ra
quy t ñ nh cu i cùng và mong ñ i nh ng ngư i khác tuân theo.
Trong tình hu ng có hi m h a chung – m i t ch c s m mu n cũng
s g p ph i tình hu ng như th - thì s s ng còn c a m i ngư i ph
thu c vào s ch huy rõ ràng. N u như con tàu ñang b chìm thì
thuy n trư ng không th tri u t p cu c h p mà ph i ra m nh l nh.
Và n u mu n c u con tàu thì m i ngư i ph i tuân theo m nh l nh,
ph i bi t chính xác ñi ñâu, làm gì và ph i làm mà không c n “tham
gia” hay tranh lu n. “Th b c” và s ch p nh n nó không c n bàn cãi
c a m i ngư i trong t ch c là ni m hy v ng duy nh t trong m t
cu c kh ng ho ng.
tình hu ng khác trong cùng m t t ch c l i ñòi h i s tranh lu n
tình hu ng khác l i ñòi h i tính ñ ng ñ i …
bàn b c.
Lý thuy t t ch c gi ñ nh r ng các t ch c là ñ ng nh t và do ñó
m i doanh nghi p ph i ñư c t ch c cùng m t ki u.
Fayol ñã gi ñ nh có m t “doanh nghi p s n xu t ñi n hình”.
Alfred Sloan trong nh ng năm 1920 ñã t ng t ch c các b
ph n phi t p trung hóa c a cty GM theo cùng m t cách h t
nhau. 30 năm sau, khi t ch c l i GE quy mô l n vào ñ u
nh ng năm 1950, ngư i ta v n coi là “ngo i ñ o” n u t ch c
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p
18
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
m t ñơn v nh g m vài ch c nhà nghiên c u ch tham gia
ñơn thu n vào công trình phát tri n cho Không quân M mà
khác v i t ch c “các ban b ” kh ng l s d ng hàng ngàn
ngư i và s n xu t s n ph m tiêu chu n, như lò nư ng bánh
cho nhà b p. M t nhóm nh nghiên c u phát tri n như th mà
ph i gánh vác m t giám ñ c s n xu t, m t giám ñ c nhân s ,
m t giám ñ c tài chính và m t giám ñ c PR.
Nhưng trong b t kỳ doanh nghi p nào, có th ngay c trong “doanh
nghi p s n xu t ñi n hình” c a Fayol, v n c n thi t có m t s cơ c u
t ch c khác nhau cùng song song t n t i.
Qu n lý giao d ch ngo i t là m t công vi c ngày càng khó
khăn và ph c t p trong n n kinh t th gi i. Nó ñòi h i ph i
t p trung hóa hoàn toàn. Không m t ñơn v nào c a doanh
nghi p ñư c phép giao d ch ngo i t cho riêng mình. Nhưng
trong cùng doanh nghi p ñó vi c cung c p d ch v cho khách
hàng, ñ c bi t khách hàng trong lĩnh v c k thu t cao, l i ñòi
h i s ñ c l p hoàn toàn, vư t xa s phi t p trung hóa truy n
th ng. M i cá nhân nh ng nhân viên d ch v này ph i là
“s p” mà nh ng ngư i khác trong t ch c ph i tuân theo yêu
c uc ah .
M t s lo i hình nghiên c u ñòi h i m t t ch c theo ch c năng
nghiêm ng t v i t t c các chuyên gia t “chơi nh c c c a mình”.
Tuy v y, m t s lo i hình nghiên c u khác, ñ c bi t nghiên c u g n
li n v i vi c ra quy t ñ nh giai ño n ñ u (ch ng h n nghiên c u
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p
19
- NH NG THÁCH TH C C A QU N LÝ TRONG TH K XXI Peter F.Drucker
dư c ph m) thì ñòi h i tính ñ ng ñ i ngay t ñ u. Và hai lo i nghiên
c u như th thư ng t n t i song song cùng trong m t t ch c
nghiên c u.
Vi c tin r ng ph i có m t cơ c u t ch c duy nh t ñúng g n
v i sai l m cho r ng qu n lý là qu n lý kinh doanh. N u
nh ng nhà nghiên c u qu n lý th i trư c không b che m t
b i sai l m này mà nhìn vào vi c qu n lý các t ch c phi kinh
doanh thì h ñã s m phát hi n th y có s khác bi t l n trong
cơ c u t ch c tùy thu c vào b n ch t c a công vi c.
Giáo ph n c a giáo h i Cơ ð c ñư c t ch c r t khác v i nhà
hát giao hư ng. M t quân ñ i hi n ñ i ñư c t ch c r t khác
v i m t b nh vi n. Nhưng ñi u gi ng nhau là các t ch c này
không ph i ch có m t cơ c u t ch c. Ch ng h n ñ i v i giáo
ph n Công Giáo thì giám m c là ngư i có th m quy n tuy t
ñi m t s nơi, còn nơi khác thì quy n l c b h n ch ng t
nghèo, ch ng h n trong vi c k lu t linh m c thu c giáo ph n
nơi khác l i hoàn toàn không có quy n gì –
c a mình, và
ch ng h n ông ta không ñư c ñ n thăm x ñ o trong giáo
ph n c a mình n u không ñư c cha x m i. Giám m c là
ngư i b nhi m các thành viên c a tòa giáo ph n, m c dù t c
l ñã ch ñ nh các m c sư nào ñ tiêu chu n ñư c b nhi m.
Nhưng m t khi ñã ñư c b nhi m thì tòa giáo ph n, ch
không ph i giám m c, m i có quy n ñ c bi t r t nhi u khu
v c.
www.Beenvn.com – Download sách mi n phí – Không c n ñăng nh p
20
nguon tai.lieu . vn
