Xem mẫu
- Tạp chí Khoa học – Trường Đại học Phú Yên, Số 27 (2021), 91-97 91
GIẢI PHÁPPHÁT TRIỂNTHƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM
Huỳnh Thu Minh Thư*
Học viện Ngân hàng - Phân viện Phú Yên
Ngày nhận bài: 12/04/2021; Ngày nhận đăng: 03/06/2021
Tóm tắt
Thương mại điện tử (TMĐT) là cơ sở của nền kinh tế số trong cuộc cách mạng công
nghiệp 4.0. Có thể nói đó là kênh mua sắm phổ biến của một bộ phận người dân trong đại
dịch COVID-19. Tốc độ tăng trưởng TMĐT của Việt Nam dự báo ở mức 29% trong giai đoạn
2015-2025. Điều đó cho thấy Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội để vươn xa nhưng đằng
sau cũng còn không ít rào cản.Bài viết đề cập đến thực trạng TMĐT tại Việt Nam và một số
giải pháp thúc đẩy TMĐT trong thời gian tới.
Từ khóa: giải pháp, thương mại điện tử, Việt Nam
1. Thương mại điện tử gia đình, cá nhân, tổ chức tư nhân bằng các
1.1. Khái niệm giao dịch điện tử thông qua
Hiện nay có rất nhiều định nghĩa về mạng Internet hay các mạng máy tính trung
TMĐT. Theo Ủy ban Liên hợp quốc về Luật gian (thông tin liên lạc trực tuyến). Thuật
thương mại quốc tế (UNCITRAL): “Thuật ngữ bao gồm việc đặt hàng và dịch vụ thông
ngữ thương mại cần được diễn giải theo qua mạng máy tính, nhưng thanh toán và quá
nghĩa rộng để bao quát các vấn đề phát sinh trình vận chuyển hàng hay dịch vụ cuối cùng
từ mọi quan hệ mang tính chất thương mại có thể thực hiện trực tuyến hoặc bằng
dù có hay không có hợp đồng. Các quan hệ phương pháp thủ công”.
mang tính thương mại bao gồm các giao dịch Như vậy, TMĐT tiến hành hoạt động
sau đây: Bất cứ giao dịch nào về thương mại, thương mại thông qua các phương tiện điện
về cung cấp hoặc trao đổi hàng hóa hoặc tử như điện thoại, máy fax, thiết bị kỹ thuật
dịch vụ; thỏa thuận phân phối; đại diện hoặc thanh toán điện tử, internet, mạng nội bộ…
đại lý thương mại, ủy thác hoa hồng; cho So với thương mại truyền thống thì TMĐT
thuê dài hạn; xây dựng các công trình; tư chỉ khác ở chỗ là sử dụng các phương tiện
vấn; kỹ thuật công trình; đầu tư; cấp vốn; điện tử.
ngân hàng; bảo hiểm; thỏa thuận khai thác 1.2. Lợi ích của TMĐT
hoặc tô nhượng; liên doanh các hình thức So với phương thức thương mại
khác về hợp tác công nghiệp hoặc kinh truyền thống thì TMĐT tỏ ra là một công cụ
doanh; chuyên chở hàng hóa hay hành khách hiệu quả, là trợ thủ đắc lực cho sự phát triển
bằng đường biển, đường không, đường sắt của một nền kinh tế số. Nó giúp giảm các chi
hoặc đường bộ.” phí liên quan đến khâu bán hàng, tiếp thị bởi
Theo Ủy ban châu Âu: "TMĐT có thể một nhân viên bán hàng có thể giao dịch
định nghĩa chung là sự mua bán, trao đổi được với rất nhiều khách hàng không giới
hàng hóa hay dịch vụ giữa các doanh nghiệp, hạn về không gian và thời gian thông qua
____________________________ internet, có thể xử lý số lượng lớn đơn hàng
* Email: thuhvnhpy@gmail.com trong thời gian ngắn, dễ dàng mở rộng quy
- 92 Journal of Science – Phu Yen University, No.27 (2021), 91-97
mô kinh doanh. “Hỗ trợ, thúc đẩy việc ứng dụng rộng rãi
TMĐT giúp giảm chi phí trong khâu thương mại điện tử trong doanh nghiệp và
sản xuất như chi phí giấy tờ, chi phí tìm cộng đồng; Thu hẹp khoảng cách giữa các
kiếm, lưu trữ tài liệu, chi phí văn phòng, chi thành phố lớn và các địa phương về mức độ
phí địa điểm trưng bày sản phẩm, chi phí lưu phát triển thương mại điện tử; Xây dựng thị
kho. Việc bán hàng tự động hóa cập nhật các trường thương mại điện tử lành mạnh, có
giao dịch 24 giờ trong ngày, 7 ngày trong tính cạnh tranh và phát triển bền vững; Mở
tuần trong suốt cả năm sẽ giảm được đáng rộng thị trường tiêu thụ cho hàng hóa Việt
kể các chi phí. Ngoài ra, thông qua TMĐT Nam trong và ngoài nước thông qua ứng
còn giúp doanh nghiệp tạo dựng hình ảnh dụng thương mại điện tử; đẩy mạnh giao
với khách hàng, với các đối tác trong kinh dịch thương mại điện tử xuyên biên giới; Trở
doanh, nâng cao uy tín, tăng sự linh hoạt thành quốc gia có thị trường thương mại
trong giao dịch. điện tử phát triển thuộc nhóm 3 nước dẫn
“Công nghệ kỹ thuật số, thúc đẩy quá đầu khu vực Đông Nam Á”.
trình chuyển đổi sang nền kinh tế kỹ thuật Mặc dù Việt Nam đã nỗ lực xây dựng
số, được coi là mang lại cơ hội phát triển và nhiều qui định, nghị định về hoạt động
tăng cường tính toàn diện, bằng cách tăng TMĐT tuy nhiên các chế tài vẫn chưa theo
năng suất của các doanh nghiệp, giảm chi kịp sự phát triển của TMĐT nên việc kiểm
phí thông tin và giao dịch, và giảm các rào tra, xử lý các hành vi vi phạm trong lĩnh vực
cản về thông tin. Điều này cũng sẽ áp dụng này còn là một thách thức không hề nhỏ như
cho một nền thương mại điện tử sôi động và vi phạm đạo đức trong kinh doanh, trốn thuế,
cạnh tranh, có thể giảm chi phí giao dịch và buôn bán hàng cấm, hướng dẫn chế tạo vật
hàng tồn kho, giúp các doanh nghiệp vừa và liệu nổ, bán hàng đa cấp, các mô hình kinh
nhỏ tiếp cận cơ sở dữ liệu khách hàng lớn doanh xuyên biên giới với nhiều chủ thể
hơn so với tiếp thị truyền thống, cải thiện sự phức tạp…Và các đối tượng này lợi dụng
thuận tiện và hài lòng của người tiêu dùng” các công nghệ hiện đại để xóa bỏ các dấu vết
(Worldbank, 2016). giao dịch, lẩn tránh sự kiểm tra của các cơ
2. Thực trạng về TMĐT tại Việt Nam quan chức năng, gây khó khăn cho việc xác
2.1. Khung pháp lý minh thông tin.
Tính đến thời điểm này thì TMĐT tại 2.2. Thực trạng về hoạt động TMĐT
Việt Nam được công nhận thông qua Luật Theo Báo cáo về Nền kinh tế số Đông
giao dịch điện tử được Quốc hội thông qua Nam Á năm 2019 nghiên cứu tại 6 thị trường
vào 29/11/2005; Nghị định 165/2018/NĐ- lớn nhất (Indonesia, Malaysia, Philippines,
CP về GDĐT trong hoạt động tài chính Singapore, Thái Lan và Việt Nam) thì
24/12/2018; Nghị định 130/2018/NĐ-CP Indonesia và Việt Nam dẫn dầu về tốc độ
qui định chi tiết thi hành luật GDĐT về chữ tăng trưởng, đạt 40% một năm, trong khi 4
ký số và dịch vụ chứng thực chữ ký số; Nghị quốc gia còn lại chỉ ở mức từ 20 đến 30%
định 119/2018/NĐ-CP qui định về hóa đơn hằng năm. Nền kinh tế số tại khu vực đạt 100
điện tử khi bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ. tỷ USD, tăng 72 tỷ USD so với năm trước.
Gần đây nhất, quyết định số 645/QĐ- Dự báo, con số này sẽ tăng lên gấp 3, chạm
TTg ngày 15/5/2020 về phê duyệt Kế hoạch mức 300 tỷ USD vào năm 2025.
tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc Nền kinh tế số của Việt Nam đang
gia giai đoạn 2021-2025 với mục tiêu là: bùng nổ, giá trị đạt 12 tỷ USD năm 2019
- Tạp chí Khoa học – Trường Đại học Phú Yên, Số 27 (2021), 91-97 93
tương đương mức tăng trưởng 38%, và bứt Năm 2019, Việt Nam sở hữu 61 triệu
phá lên mức 43 tỷ USD năm 2025. Và người dùng Internet, trung bình người Việt
TMĐT là yếu tố then chốt đằng sau những dành hơn 3 giờ sử dụng Internet trên thiết bị
con số ấn tượng nơi mà sàn giao dịch điện tử di động như điện thoại thông minh. So với
như Sendo, Tiki cạnh tranh với các đối thủ năm 2015 con số này tăng khá nhanh so với
khu vực như Lazada, Shopee. mức 44 triệu người.
Nguồn: Báo cáo Nền kinh tế số Đông Nam Á 2019 của Google, Temasek và Bain
Hình 1. Tổng giá trị hàng hóa của nền kinh tế số
Cũng theo thống kê của báo cáo này sử dụng một dịch vụ nào của ngân hàng. Đây
thì tính đến năm 2019 tại Việt Nam, chỉ có thực sự là trở ngại rất lớn cho các doanh
khoảng 15 triệu người có tiếp cận đầy đủ các nghiệp TMĐT tiếp cận khách hàng cho hoạt
dịch vụ ngân hàng, 7 triệu người đơn thuần động giao dịch điện tử của mình.
có mở thẻ, và con số 79 triệu người không
Nguồn: Báo cáo Nền kinh tế số Đông Nam Á 2019 của Google, Temasek và Bain
Hình 2. Giá trị và tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế số Việt Nam
- 94 Journal of Science – Phu Yen University, No.27 (2021), 91-97
Nguồn: iprice.vn
Hình 3. Bảng xếp hạng các DN điện tử tại Việt Nam đến quí 4/2020
Hình thức thanh toán phổ biến nhất mạnh vào các công ty thương mại điện tử tại
hiện nay vẫn là COD (nhận hàng và trả tiền), Việt Nam. Năm 2018, Tiki đón nhận khoản
chiếm 35,6% trong các giao dịch thương mại đầu tư 5,3 triệu USD từ tập đoàn VNG và 44
điện tử. Doanh nghiệp gặp nhiều trở ngại triệu USD từ nhà đầu tư Trung Quốc -
trong phương thức này khi tỷ lệ hủy đơn JD.com. Sendo có được khoản đầu tư 51
hàng rất cao bởi không có bất kỳ một ràng triệu USD từ SBI Group, một công ty dịch
buộc nào với người tiêu dùng. Các hình thức vụ tài chính có trụ sở tại Nhật Bản, và các
thanh toán thay thế khác đang dần chiếm nhà đầu tư khác. Không chỉ vậy, tập đoàn
lĩnh thị trường với tỷ trọng 15,5%. MoMo và thương mại điện tử Alibaba (Trung Quốc)
PayPal hiện đang là hình thức thanh toán cũng đầu tư thêm 2 tỷ USD vào Lazada, một
phổ biến. trong những công ty thương mại điện tử
Các công ty toàn cầu cũng đang đầu tư hàng đầu tại Việt Nam.
Nguồn: Sách trắng thương mại điện tử Việt Nam, 2020
Hình 4. Các trở ngại khi mua hàng trực tuyến
- Tạp chí Khoa học – Trường Đại học Phú Yên, Số 27 (2021), 91-97 95
Thực tế cho thấy, TMĐT tại VN thời TMĐT phát triển vượt bậc trong tương lai
gian qua có sự phát triển tuy nhiên còn gặp gần, đuổi kịp các quốc gia trong khu vực và
khá nhiều cản trở kìm hãm tiềm năng phát trên thế giới.
triển trong tương lai như chất lượng sản 3.2. Hoàn thiện hành lang pháp lý liên
phẩm, dịch vụ chăm sóc khách hàng, giá cả, quan đến TMĐT
dịch vụ giao nhận,… - Sửa đổi, bổ sung các qui định và điều
Theo Báo cáo Phát triển Việt Nam chỉnh các thay đổi, tạo hành lang pháp lý
2019, sự phát triển của TMĐT được tạo thông thoáng cho hoạt động TMĐT trong
thuận lợi bởi sự gia tăng của thị trường nơi thời gian tới về các nội dung như qui định về
các doanh nghiệp vừa và nhỏ bán hàng tới thông tin hàng hóa, thông tin người bán, điều
người tiêu dùng bằng cách cung cấp các nền kiện thiết lập các website để kinh doanh điện
tảng có thể mở rộng, dễ tiếp cận, nơi các nhà tử, qui định về hoạt động TMĐT trên mạng
bán lẻ và doanh nghiệp nhỏ đều có thể giao xã hội, về TMĐT xuyên quốc gia.
dịch trực tuyến và tiếp cận tới người dùng - Xây dựng các chế tài xử phạt kịp thời
mới. Hầu hết các thương nhân TMĐT Việt đối với các doanh nghiệp cung cấp thông tin
Nam đều kinh doanh sản phẩm thực phẩm, sai lệch, làm giả thương hiệu, nhãn hiệu nổi
điện tử, quần áo, giày dép,… tiếng,…; chế tài xử phạt hành chính trong
Hiện nay, việc phát triển chuỗi cung hoạt động TMĐT, những sai phạm của cá
ứng và logistics chưa theo kịp đà tăng trưởng nhân nước ngoài bán hàng tạiViệt Nam cũng
của TMĐT bởi các doanh nghiệp cung cấp như hoạt động mua bán xuyên biên giới.
dịch vụ này còn thiếu vốn, kinh nghiệm, - Triển khai thực hiện triệt để các văn
công nghệ, hoạt động thiếu chuyên nghiệp bản đã ban hành đồng thời tiếp cận công
khiến cho chi phí dịch vụ thì cao và chất nghệ cao nhằm giúp phát hiện các hành vi
lượng dịch vụ lại thấp, hệ thống kho bãi sai trái, gian lận trong hoạt động TMĐT.
không đủ yêu cầu nên chi phí lưu kho khá 3.3. Công nghệ thông tin
lớn. Các doanh nghiệp bưu chính như - Xây dựng hạ tầng công nghệ đủ
VNPost, Viettel Post... gặp khó khăn về quỹ mạnh, đủ tiên tiến, đảm bảo chi phí của dịch
đất, hạ tầng mặt bằng để xây dựng hệ thống vụ đủ rẻ để đảm bảo cho TMĐT hoạt động
kho bãi, trung tâm khai thác,... nhất là tại các được liên tục.
thành phố lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí - Vấn đề an ninh mạng, đánh cắp tiền
Minh, Cần Thơ... Bên cạnh đó, hầu hết các từ thẻ ATM, các trang website bị tấn công
doanh nghiệp trong lĩnh vực này đều thiếu hoặc xuất hiện các giao dịch bị cấm như
nhân lực có trình độ về TMĐT cũng như buôn bán hàng cấm, đổi tiền giả, buôn lậu,…
logistics. Thực tế cho thấy đã có rất nhiều vụ việc bị
3. Giải pháp phát triển TMĐT đánh cắp tiền từ thẻ ATM, thẻ tín dụng làm
3.1. Phối hợp các tổ chức, cơ quan, đơn vị cho người tiêu dùng e ngại khi sử dụng giao
thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế số, dịch điện tử. Do đó, việc phát triển công
TMĐT nghệ thông tin cho TMĐT còn phải chú ý ở
Nhiệm vụ phát triển kinh tế số và khía cạnh bảo mật thông tin, đây là một
TMĐT phải được giao cho các Bộ, ban, trong những nhân tố củng cố lòng tin cho
ngành liên quan, và có sự phối hợp nhịp khách hàng khi mua sắm trực tuyến.
nhàng nhằm thực thi các điều kiện, chính 3.4. Khâu hậu cần, giao hàng
sách, đảm bảo bệ phóng vững chắc cho Hiện nay, việc phát triển chuỗi cung
- 96 Journal of Science – Phu Yen University, No.27 (2021), 91-97
ứng và logicstis chưa theo kịp đà tăng trưởng - Dữ liệu lớn (Big Data): đây là công
của TMĐT bởi các doanh nghiệp cung cấp nghệ mới của cách mạng công nghiệp 4.0.
dịch vụ này còn thiếu vốn, kinh nghiệm, Nó có khả năng tập hợp, xử lý một khối
công nghệ, hoạt động thiếu chuyên nghiệp lượng dữ liệu rất lớn. Các công ty TMĐT
khiến cho chi phí dịch vụ thì cao và chất khổng lồ trên thế giớinhư Amazon, Ebay,
lượng dịch vụ lại thấp. Trong điều kiện các Alibaba cũng khai thác công nghệ Bigdata
công nghệ trí tuệ nhân tạo, khoa học máy từ sớm để gặt hái nhiều kết quả to lớn. Lợi
tính, Internet vạn vật phát triển thì các doanh ích mà công nghệ này mang lại như dự báo
nghiệp cũng nên xây dựng cho mình các kho nhu cầu sản phẩm, tối ưu giá cả, chống gian
bãi thông minh, tự động hóa để đáp ứng nhu lận, phân tích khách hàng, phân tích hoạt
cầu phát triển của TMĐT. động kinh doanh.
3.5. Doanh nghiệp - Nghiên cứu thị trường, chăm sóc
- Hàng giả, hàng nhái: trong điều kiện khách hàng: dự kiến TMĐT toàn cầu vào
thương mại thông qua giao dịch điện tử thì năm 2021 đạt mức doanh thu 4.500 tỉ USD
hàng hóa xuất hiện tràn lan trên các sàn giao và là lĩnh vực được nhiều nhà bán lẻ hàng
dịch, đây là cơ hội cho một số doanh nghiệp đầu thế giới bỏ nhiều tiền đầu tư. Tận dụng
sản xuất tương tự sản phẩm của doanh điều này các doanh nghiệp tích cực khai thác
nghiệp khác. Người tiêu dùng mua hàng thông tin, dữ liệu của khách hàng thông qua
không được dùng thử nên có thể bị nhận sản các giao dịch mua hàng hóa, dịch vụ trực
phẩm không giống với mẫu mã như trên tuyến, từ đó giúp doanh nghiệp nghiên cứu
trang bán hàng. Vì vậy doanh nghiệp cần tốt hơn về thị trường bằng khảo sát trực
đảm bảo chất lượng cho sản phẩm, dịch vụ tuyến, về sản phẩm nhằm phục vụ tốt hơn
mà mình cung cấp nhằm tạo niềm tin cho cho khách hàng của mình, bao gồm cả khách
khách hàng, tạo sự ổn định và phát triển hàng mới và khách hàng truyền thống.
trong kinh doanh. 3.6. Đẩy mạnh hợp tác quốc tế
- Nhân lực: đây là nhân tố then chốt Trong thời gian tới, Việt Nam cần chủ
hàng đầu trong bất kỳ một cơ quan, tổ chức động và tích cực hơn nữa trong việc hợp tác
hay một khâu, một lĩnh vực kinh doanh. Để ở lĩnh vực TMĐT với các tổ chức như
đảm bảo cho hoạt động TMĐT phát triển ổn ASEAN, APEC, Liên minh TMĐT châu Á
định, bền vững, vươn lên cạnh tranh ngang –Thái Bình Dương. Đồng thời tranh thủ sự
tầm với khu vực và trên thế giới thì cần một giúp đỡ về chuyển giao công nghệ, kinh
đội ngũ người lao động thành thạo về tin nghiệm của các quốc gia mà TMĐT phát
học, có khả năng thích ứng nhanh với các triển mạnh mẽ như Mỹ, Trung Quốc, Hàn
thay đổi về công nghệ thông tin, có hiểu biết Quốc, Nhật Bản,… nhằm đẩy mạnh hoạt
về pháp luật liên quan, hiểu biết ngoại ngữ. động TMĐT xuyên biên giới không chỉ là
- Tăng niềm tin cho khách hàng: bảo hàng hóa thông thường mà còn xuất khẩu
mật các thông tin cá nhân như số điện thoại, dịch vụ, sản phẩm tri thức qua sàn TMĐT.
email, địa chỉ, điểm tín dụng, tình trạng hôn 4. Kết luận
nhân, nơi làm việc,…Việc doanh nghiệp sử TMĐT đem lại nhiều lợi ích to lớn cho
dụng không đúng cách các thông tin này sẽ tất cả các quốc gia, là nơi ứng dụng rộng rãi
gây phiền phức, rắc rối cho khách hàng, các công nghệ tiên tiến của cách mạng công
thậm chí họ sẽ quay lưng, không hợp tác, nghiệp 4.0, góp phần thúc đẩy nền kinh tế số
không tiếp tục mua hàng của doanh nghiệp. phát triển theo yêu cầu của thời đại. Cùng
- Tạp chí Khoa học – Trường Đại học Phú Yên, Số 27 (2021), 91-97 97
với xu thế tất yếu về phát triển TMĐT trên điều kiện, tạo môi trường thuận lợi cho
thế giới, trong thời gian tới Việt Nam cần TMĐT vươn mình lên một tầm cao mới
chủ động và tích cực hơn nữa nhằm tạo mọi
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Bộ Công Thương – Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (2020). Sách trắng thương mại
điện tử 2020.
Google, Temasek (2019). Báo cáo nền kinh tế số Đông Nam Á 2019.
Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (2020). Báo cáo chỉ số thương mại điện tử 2020.
Worldbank (2016). Báo cáo phát triển thế giới năm 2016.
Worldbank (2019). Báo cáo Phát triển Việt Nam 2019.
iPrice (2021). Bản đồ thương mại điện tử Việt Nam. Truy cập ngày 7/4/2021 từ
http://iprice.vn/insights/mapofecommerce.
VNEconomy Online (2021). Thương mại điện tử Việt Nam 2020 đạt 11,8 tỷ USD. Truy cập
ngày 7/4/2021 từ https://vneconomy.vn/thuong-mai-dien-tu-viet-nam-nam-2020-dat-
118-ty-usd.htm.
Some solutions for e-commerce development in Vietnam
Huynh Thu Minh Thu
Banking Academy of VietNam – Phu Yen Campus
Email: thuhvnhpy@gmail.com
Received:April 12, 2021; Accepted: June 03, 2021
Abstract
E-commerce is the foundation of the digital economy in the industrial revolution 4.0,
it is also considered a popular shopping channel during the COVID-19 pandemic. The growth
rate of Vietnam e-commerce is forecast at 29% in the period 2020-2025. That shows Vietnam
is seizing many opportunities to reach out, but there are also many barriers behind. This
article mentions and discusses the realities as well as proposes some solutions to promote
Vietnam e-commerce development in the coming time.
Key words: solution, e-commerce, Vietnam
nguon tai.lieu . vn
