1. Trang Chủ
  2. Luận Văn - Báo Cáo
  3. Đề tài: Hoàn thiện cơ chế quản lý tiền lương, thu nhập trong các doanh nghiệp Nhà nước

Đề tài: Hoàn thiện cơ chế quản lý tiền lương, thu nhập trong các doanh nghiệp Nhà nước

Hiện nay, nước ta đang phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước thì các doanh nghiệp Nhà nước nổi lên là một bộ phận quan trọng, là chỗ dựa để kinh tế Nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Thông qua nó, Nhà nước thực hiện chức năng điều tiết vĩ mô nền kinh tế, đảm bảo cho nền kinh tế phát triển theo định hướng XHCN. Trong khi đó một số doanh nghiệp Nhà nước còn có nhiều tiêu cực, làm ăn... ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI Hoàn thiện cơ chế quản

Thể loại Tài liệu miễn phí Luận Văn - Báo Cáo

Số trang 81

Ngày tạo 8/30/2018 12:52:11 AM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước 0.53 M

Tên tệp

Tải Đề tài: Hoàn thiện cơ chế quản lý tiền lương, thu ... (.pdf)

Xem mẫu

  1. ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI Hoàn thiện cơ chế quản lý tiền lương, thu nhập trong các doanh nghiệp Nhà nước
  2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Lêi nãi ®Çu HiÖn nay, n­íc ta ®ang ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc th× c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc næi lªn lµ mét bé phËn quan träng, lµ chç dùa ®Ó kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. Th«ng qua nã, Nhµ n­íc thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ, ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng XHCN. Trong khi ®ã mét sè doanh nghiÖp Nhµ n­íc cßn cã nhiÒu tiªu cùc, lµm ¨n kh«ng cã hiÖu qu¶ vµ thua lç. V× vËy mét yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i lµm sao ®Ó c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc - c¸c doanh nghiÖp n¾m gi÷ c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc träng yÕu cña nÒn kinh tÕ cã thÓ ph¸t triÓn mét c¸ch v÷ng m¹nh vµ thùc sù trë thµnh mét lùc l­îng vËt chÊt hïng m¹nh. §Ó cã thÓ ®øng v÷ng vµ ph¸t huy vai trß to lín cña m×nh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ph¶i lµm ¨n thËt sù hiÖu qu¶ mµ tr­íc hÕt lµ ph¶i qu¶n lý, sö dông tèt c¸c nguån ®Çu vµo. Do ®ã viÖc qu¶n lý tèt tiÒn l­¬ng, thu nhËp - mét trong nh÷ng chi phÝ ®Çu vµo lµ hÕt søc cÇn thiÕt, lµm sao ®Ó sö dông hiÖu qu¶ nhÊt chi phÝ tiÒn l­¬ng, ph¸t huy ®­îc vai trß ®ßn bÈy kinh tÕ cña tiÒn l­¬ng. Trong thêi gian võa qua vÊn ®Ò qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc mÆc dï ®· ®­îc nhiÒu nhµ qu¶n lý, nghiªn cøu ®Ò cËp ®Õn nh­ng do tiÒn l­¬ng mét mÆt lµ vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p vµ nh¹y c¶m, mÆt kh¸c tiÒn l­¬ng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng vÉn lµ mét vÊn ®Ò míi nªn viÖc ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa quan träng vµ cÇn thiÕt trong giai ®o¹n hiÖn nay. Nã cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn ®éng lùc ph¸t triÓn vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ, n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý Nhµ n­íc, khai th¸c c¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng tõ mçi ng­êi lao ®éng. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò vµ ®­îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña tËp thÓ c¸n bé Vô TiÒn l­¬ng - TiÒn c«ng - Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi, ®Æc biÖt lµ sù h­íng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o GS.TS Ph¹m §øc Thµnh, 1
  3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. t«i ®· ®i s©u nghiªn cøu ®Ò tµi: “Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc”. Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, ®Ò tµi gåm ba phÇn chÝnh nh­ sau: PhÇn I: ý nghÜa cña viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. PhÇn II: Thùc tr¹ng c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. PhÇn III: Mét sè gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. T«i ®· cè g¾ng tr×nh bµy vÊn ®Ò mét c¸ch kh¸i qu¸t vµ ®Çy ®ñ nhÊt. Tuy nhiªn, ®©y lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p vµ do kiÕn thøc, kinh nghiÖm cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn bµi viÕt khã tr¸nh khái khiÕm khuyÕt. RÊt mong nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn gãp ý ®Ó t«i cã thÓ n¾m b¾t vÊn ®Ò toµn diÖn h¬n n÷a vµ v÷ng vµng h¬n, hoµn thiÖn h¬n trong nh÷ng lÇn viÕt sau. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n! 2
  4. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. PhÇn I ý nghÜa cña viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. I. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ tiÒn l­¬ng, thu nhËp vµ qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc 1. Lý luËn chung vÒ tiÒn l­¬ng, thu nhËp 1.1. Kh¸i niÖm, b¶n chÊt cña tiÒn l­¬ng, thu nhËp Tõ khi søc lao ®éng trë thµnh hµng ho¸, xuÊt hiÖn thÞ tr­êng søc lao ®éng (hay cßn gäi lµ thÞ tr­êng lao ®éng) th× kh¸i niÖm tiÒn l­¬ng xuÊt hiÖn. TiÒn l­¬ng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ - x· héi, thÓ hiÖn kÕt qu¶ cña sù trao ®æi trªn thÞ tr­êng lao ®éng. §Ó cã thÓ tiÒn hµnh s¶n xuÊt, cÇn cã sù kÕt hîp cña hai yÕu tè c¬ b¶n lµ lao ®éng vµ vèn. Vèn thuéc quyÒn së h÷u cña mét bé phËn d©n c­ trong x· héi, cßn mét bé phËn d©n c­ kh¸c, do kh«ng cã vèn, chØ cã søc lao ®éng hä ph¶i ®i lµm thuª cho nh÷ng ng­êi cã vèn, ®æi l¹i hä ®­îc nhËn mét kho¶n tiÒn, gäi lµ tiÒn l­¬ng( hay tiÒn c«ng). Nh­ vËy kh¸i niÖm "tiÒn l­¬ng" xuÊt hiÖn khi cã sù sö dông søc lao ®éng cña mét bé phËn d©n c­ trong x· héi mét c¸ch cã tæ chøc vµ ®Òu ®Æn bëi mét bé phËn d©n c­ kh¸c. TiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng ®­îc hiÓu lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng, nã lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng. XÐt trong mèi quan hÖ lao ®éng th× tiÒn l­¬ng lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng, ®­îc h×nh thµnh th«ng qua sù tho¶ thuËn gi÷a ng­êi sö dông søc lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng phï hîp víi quan hÖ cung cÇu lao ®éng trªn thÞ tr­êng. VËy gi¸ c¶ søc lao ®éng do c¸i g× quyÕt ®Þnh, do l­îng hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt hay do cung cÇu trªn thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh? Chóng ta ph¶i hiÓu lµ c¬ së cña gi¸ c¶ søc lao ®éng lµ do l­îng hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt quyÕt ®Þnh (cßn gäi lµ gi¸ trÞ søc lao ®éng), cßn sù biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng cña gi¸ c¶ søc lao ®éng xoay quanh gi¸ trÞ søc lao ®éng lµ do quan hÖ cung cÇu quyÕt ®Þnh. 3
  5. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Ta cã thÓ ®i ®Õn mét kh¸i niÖm ®Çy ®ñ vÒ tiÒn l­¬ng, tiÒn l­¬ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng, lµ gi¸ c¶ yÕu tè søc lao ®éng mµ ng­êi sö dông søc lao ®éng ph¶i tr¶ cho ng­êi cung øng søc lao ®éng, tu©n theo nguyªn t¾c cung cÇu, gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng vµ ph¸p luËt hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc. §Ó cã mét kh¸i niÖm mang tÝnh ph¸p lý vÒ tiÒn l­¬ng, §iÒu 55 Bé luËt Lao ®éng cã ghi: "TiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng do hai bªn tho¶ thuËn trong hîp ®ång lao ®éng vµ ®­îc tr¶ theo n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc. Møc l­¬ng cña ng­êi lao ®éng kh«ng ®­îc thÊp h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu do Nhµ n­íc quy ®Þnh". Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn nh­ ë n­íc ta hiÖn nay, ph¹m trï tiÒn l­¬ng ®­îc thÓ hiÖn cô thÓ trong tõng thµnh phÇn vµ khu vùc kinh tÕ. Trong thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n­íc vµ khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, tiÒn l­¬ng lµ sè tiÒn mµ c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan, tæ chøc cña Nhµ n­íc tr¶ cho ng­êi lao ®éng theo c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc vµ ®­îc thÓ hiÖn trong hÖ thèng thang, b¶ng l­¬ng do Nhµ n­íc quy ®Þnh. Trong c¸c thµnh phÇn vµ khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh, tiÒn l­¬ng chÞu sù t¸c ®éng vµ chi phèi rÊt lín cña thÞ tr­êng vµ thÞ tr­êng lao ®éng. TiÒn l­¬ng trong khu vùc nµy dï vÉn n»m trong khu«n khæ ph¸p luËt vµ theo nh÷ng chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ, nh­ng ®­îc quyÕt ®Þnh theo sù tho¶ thuËn trùc tiÕp gi÷a chñ vµ thî, nh÷ng "mÆc c¶" cô thÓ gi÷a mét bªn lµ lµm thuª vµ mét bªn ®i thuª th«ng qua hîp ®ång lao ®éng. Cïng víi ph¹m trï tiÒn l­¬ng, chóng ta cßn cã c¸c ph¹m trï kh¸c nh­: tiÒn c«ng, thu nhËp, chóng cïng mang b¶n chÊt víi tiÒn l­¬ng tøc lµ ®Òu biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng. Nh­ng gi÷a tiÒn l­¬ng vµ tiÒn c«ng cã sù ph©n biÖt nhÊt ®Þnh. Tr­íc ®©y hai kh¸i niÖm nµy kh¸c nhau vÒ c¶ néi dung vµ ®èi t­îng chi tr¶. Kh¸i niÖm tiÒn l­¬ng ®­îc sö dông trong khu vùc quèc doanh, nã lµ phÇn tr¶ trùc tiÕp cho ng­êi lao ®éng, ngoµi tiÒn l­¬ng ®­îc tr¶ b»ng tiÒn ng­êi lao ®éng cßn nhËn 4
  6. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. ®­îc phÇn ph©n phèi gi¸n tiÕp b»ng hiÖn vËt th«ng qua tem, phiÕu vµ mét sè chÝnh s¸ch phóc lîi nh­ chÝnh s¸ch nhµ ë, b¶o hiÓm x· h«i, kh¸m ch÷a bÖnh... TiÒn c«ng ®­îc dïng cho c¸c ®èi t­îng cßn l¹i ngoµi Kinh tÕ quèc doanh, nã bao gåm c¶ phÇn tr¶ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cho ng­êi lao ®éng. Nãi kh¸c ®i tiÒn c«ng chÝnh lµ tiÒn l­¬ng ®· ®­îc tiÒn tÖ hãa. HiÖn nay tiÒn l­¬ng vµ tiÒn c«ng d­êng nh­ kh«ng cßn sù t¸ch biÖt, ®Òu lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng nh­ng vÉn cßn thãi quen quan niÖm tiÒn l­¬ng g¾n víi khu vùc kinh tÕ quèc doanh vµ tiÒn c«ng g¾n víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh. Nh­ng dï tiÒn l­¬ng hay tiÒn c«ng còng ®Òu ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu sau : + T¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng më réng + Thóc ®Èy t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng + Phï hîp víi cung cÇu lao ®éng Trong kh¸i niÖm tiÒn l­¬ng cÇn ph©n biÖt gi÷a tiÒn l­¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l­¬ng thùc tÕ. TiÒn l­¬ng danh nghÜa lµ sè tiÒn ng­êi lao ®éng trùc tiÕp nhËn ®­îc tõ phÝa ng­êi sö dông lao ®éng tr¶ cho c«ng viÖc hä lµm, cßn tiÒn l­¬ng thùc tÕ ®­îc hiÓu lµ l­îng hµng hãa, dÞch vô cÇn thiÕt mµ ng­êi lao ®éng h­ëng l­¬ng mua ®­îc b»ng l­îng tiÒn l­¬ng danh nghÜa cña hä. Nh­ vËy tiÒn l­¬ng thùc tÕ kh«ng chØ phô thuéc vµo tiÒn l­¬ng danh nghÜa mµ cßn phô thuéc vµo gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô cÇn thiÕt. Mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l­¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l­¬ng thùc tÕ ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua c«ng thøc : Itldn Itltt = Igc Trong ®ã : Itltt : lµ chØ sè tiÒn l­¬ng thùc tÕ Itldn : lµ chØ sè tiÒn l­¬ng danh nghÜa Igc : lµ chØ sè gi¸ c¶ Thu nhËp cã cïng b¶n chÊt víi tiÒn l­¬ng nh­ng ®­îc hiÓu víi nghÜa réng h¬n, thu nhËp cña mét ng­êi lao ®éng lµ tÊt c¶ nh÷ng kho¶n thu mµ ng­êi 5
  7. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. lao ®éng ®ã nhËn ®­îc tõ viÖc cung øng søc lao ®éng cña m×nh, bao gåm c¶ tiÒn l­¬ng (hay tiÒn c«ng), tiÒn th­ëng, tiÒn ¨n ca... 1.2. C¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña tiÒn l­¬ng: 1.2.1. Th­íc ®o gi¸ trÞ cña lao ®éng Do lao ®éng lµ ho¹t ®éng chÝnh cña con ng­êi vµ lµ ®Çu vµo cña mäi qóa tr×nh s¶n xuÊt trong x· héi, tiÒn l­¬ng lµ h×nh th¸i c¬ b¶n cña thï lao lao ®éng thÓ hiÖn gi¸ trÞ cña khèi l­îng s¶n phÈm vµ dÞch vô mµ ng­êi lao ®éng nhËn ®­îc trªn c¬ së trao ®æi søc lao ®éng. HiÓu theo c¸ch nµy, tiÒn l­¬ng bÞ chi phèi bëi quy luËt gi¸ trÞ vµ ph©n phèi theo lao ®éng. 1.2.2. Duy tr× vµ ph¸t triÓn søc lao ®éng TiÒn l­¬ng lµ bé phËn thu nhËp chÝnh cña ng­êi lao ®éng nh»m tho¶ m·n phÇn lín c¸c nhu cÇu vÒ v¨n ho¸ vµ vËt chÊt cña ng­êi lao ®éng. Møc ®é tho¶ m·n c¸c nhu cÇu cña ng­êi lao ®éng phÇn lín ®­îc c¨n cø vµo ®é lín cña c¸c møc tiÒn l­¬ng. §é lín cña tiÒn l­¬ng ph¶i t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó b¶o ®¶m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng gi¶n ®¬n vµ më réng søc lao ®éng cho ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä. HiÓu theo c¸ch nµy tiÒn l­¬ng bÞ chi phèi bëi quy luËt t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. Cã nghÜa lµ trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh, cÇn thiÕt ph¶i b¶o ®¶m møc l­¬ng tèi thiÓu cho ng­êi lao ®éng kh«ng phô thuéc vµo hiÖu qu¶ lao ®éng cña hä. Bªn c¹nh ®ã, c¸c møc tiÒn l­¬ng t¨ng kh«ng ngõng sÏ cã t¸c ®éng n©ng cao kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng vµ c¸c gi¸ trÞ kh¸c cña ng­êi lao ®éng. 1.2.3. KÝch thÝch lao ®éng. C¸c møc tiÒn l­¬ng vµ c¬ cÊu tiÒn l­¬ng lµ c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ rÊt quan träng ®Ó ®Þnh h­íng quan t©m vµ ®éng c¬ trong lao ®éng cña ng­êi lao ®éng. Khi ®é lín cña tiÒn l­¬ng phô thuéc vµo hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, khi khèi l­îng c¸c t­ liÖu sinh ho¹t cña ng­êi lao ®éng phô thuéc trùc tiÕp vµo ®é lín cña c¸c møc tiÒn l­¬ng th× ng­êi lao ®éng sÏ quan t©m trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña hä. N©ng cao hiÖu qu¶ lao ®éng lµ nguån gèc ®Ó t¨ng thu nhËp, t¨ng kh¶ n¨ng tho¶ m·n nhu cÇu cña ng­êi lao ®éng. HiÓu theo c¸ch nµy, tiÒn l­¬ng bÞ chi phèi bëi quy luËt kh«ng ngõng tho¶ m·n c¸c nhu cÇu sinh ho¹t vµ kh«ng 6
  8. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. ngõng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. NguyÖn väng kh«ng ngõng tho¶ m·n c¸c nhu cÇu sinh ho¹t ®­îc thÓ hiÖn trong viÖc kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ lao ®éng, kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng hiÖu qu¶ lao ®éng. 1.2.4. KÝch thÝch kinh tÕ ph¸t triÓn vµ thóc ®Èy sù ph©n c«ng lao ®éng trªn toµn bé nÒn kinh tÕ Trªn lÜnh vùc vÜ m«, tæng møc tiÒn l­¬ng quyÕt ®Þnh tæng cÇu vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô cÇn thiÕt ph¶i s¶n xuÊt. Do vËy, viÖc t¨ng c¸c møc tiÒn l­¬ng cã t¸c dông kÝch thÝch t¨ng s¶n xuÊt, qua ®ã t¨ng nhu cÇu vÒ lao ®éng. Bªn c¹nh ®ã, sù chªnh lÖch tiÒn l­¬ng gi÷a c¸c ngµnh, c¸c nghÒ thóc ®Èy sù ph©n c«ng vµ bè trÝ lao ®éng còng nh­ c¸c biÖn ph¸p n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. 1.2.5. Chøc n¨ng x· héi cña tiÒn l­¬ng Cïng víi viÖc kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, tiÒn l­¬ng lµ yÕu tè kÝch thÝch kh«ng ngõng hoµn thiÖn c¸c mèi quan hÖ lao ®éng. ViÖc g¾n tiÒn l­¬ng víi hiÖu qu¶ cña ng­êi lao ®äng vµ ®¬n vÞ kinh tÕ sÏ thóc ®Èy mèi quan hÖ hîp t¸c, gióp ®ì lÉn nhau ®Ó ®¹t ®­îc c¸c møc tiÒn l­¬ng cao nhÊt. Bªn c¹nh ®ã, t¹o tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña con ng­êi vµ thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn theo h­íng d©n chñ ho¸ vµ v¨n minh ho¸. Tãm l¹i, tiÒn l­¬ng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ tæng hîp vµ lµ ®ßn bÈy kinh tÕ rÊt quan träng ®Õn s¶n xuÊt, ®êi sèng vµ c¸c mÆt kh¸c cña nÒn kinh tÕ x· héi, tiÒn l­¬ng ®­îc tr¶ ®óng ®¾n cã t¸c dông: (1) ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng vµ kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cho ng­êi lao ®éng; (2) lµ mét yÕu tè quan träng ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng; (3) t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph©n bè hîp lý søc lao ®éng gi÷a c¸c ngµnh nghÒ, c¸c vïng, c¸c lÜnh vùc trong c¶ n­íc: (4) thóc ®Èy b¶n th©n ng­êi lao ®éng vµ x· héi ph¸t triÓn. 1.3. TiÒn l­¬ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN C¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña tiÒn l­¬ng: Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN, viÖc ®¶m b¶o møc sèng tèi thiÓu cho ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä lµ mét môc tiªu quan träng. Do vËy tiÒn l­¬ng kh«ng bÞ h¹ thÊp mét c¸ch qu¸ ®¸ng hoÆc qu¸ linh ho¹t, tr¸i l¹i, nã 7
  9. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. dõng ë mét møc võa ph¶i vµ cã tÝnh æn ®Þnh. Tuy nhiªn, thÊt nghiÖp v× thÕ còng cã nguy c¬ gia t¨ng nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p can thiÖp kÞp thêi cña ChÝnh phñ th«ng qua c¸c gi¶i ph¸p kÝch cÇu. - Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN tiÒn l­¬ng cã mèi quan hÖ tû lÖ thuËn víi møc t¨ng lîi nhuËn vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ. T¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ tiÒn ®Ò ®Ó t¨ng tiÒn l­¬ng, thu nhËp, n©ng cao møc sèng cña ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng vµ do vËy lîi nhuËn ph¶i ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¹o ra nhiÒu viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, kh«ng dùa trªn viÖc khai th¸c, bãc lét søc lao ®éng. - Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN, viÖc t¨ng tiÒn l­¬ng cÇn thiÕt ph¶i ®¹t ®­îc trªn c¬ së t¨ng c­êng mèi liªn kÕt gi÷a lao ®éng vµ qu¶n lý, tiÕn tíi sù kÕt hîp hµi hoµ cña c¸c lîi Ých, trªn c¬ së c¸c bªn cïng cã lîi, cïng chia sÎ lîi Ých. - Ph©n phèi tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ph¶n ¸nh sù chªnh lÖch vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng thùc hiÖn. TiÒn l­¬ng kh«ng ®¬n thuÇn thÓ hiÖn chi phÝ ®Çu vµo, mµ cßn thÓ hiÖn c¶ kÕt qu¶ cña "®Çu ra". Bµi to¸n ph©n chia tiÒn l­¬ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN lµ bµi to¸n ph©n chia lîi Ých ®­îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc ph¸t huy vai trß cña tho¶ ­íc lao ®éng còng nh­ sù can thiÖp cña ChÝnh phñ. - Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN, Nhµ n­íc tham gia mét c¸ch tÝch cùc vµ chñ ®éng vµo qu¸ tr×nh ph©n phèi (bao gåm ph©n phèi lÇn ®Çu vµ ph©n phèi l¹i). Tuy nhiªn, Nhµ n­íc thùc hiÖn sù ph©n chia tiÒn l­¬ng th«ng qua hÖ thèng ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ, x· héi võa b¶o ®¶m h¹n chÕ sù bãc lét vµ tiªu cùc trong kinh doanh cña ng­êi chñ ®ång thêi khuyÕn khÝch lîi Ých chÝnh ®¸ng, tÝnh tÝch cùc, s¸ng t¹o cña hä. - ViÖc lµm, an toµn viÖc lµm vµ an sinh x· héi lµ mèi quan t©m cña ng­êi lao ®éng, do ®ã møc tiÒn l­¬ng cÇn ph¶i ®ñ lín ®Ó duy tr× cuéc sèng cña hä trong ngµy h«m nay vµ cho c¶ khi hä kh«ng cã søc lao ®éng. Nãi c¸ch kh¸c, tiÒn l­¬ng cÇn bao gåm c¶ tiÒn l­¬ng c¬ b¶n vµ mét phÇn cho an sinh x· héi 8
  10. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. phßng khi thÊt nghiÖp. VÒ thùc chÊt tiÒn l­¬ng nµy cao h¬n so víi tiÒn l­¬ng cña nÒn kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa. C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña tiÒn l­¬ng: - TiÒn l­¬ng bÞ chi phèi kh«ng nh÷ng bëi quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu lao ®éng mµ cßn bÞ chi phèi bëi c¸c qui luËt kinh tÕ kh¸c, trong ®ã cã qui luËt vÒ møc sèng tèi thiÓu. - C¸ch biÖt vÒ tiÒn l­¬ng gi÷a nh÷ng ng­êi thÊp nhÊt vµ cao nhÊt kh«ng nh­ tiÒn l­¬ng trong nÒn kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa. - TiÒn l­¬ng cã tÝnh b¶o ®¶m cao, kh«ng nh÷ng b¶o ®¶m møc sèng cho ng­êi lao ®éng trong qu¸ tr×nh lµm viÖc mµ cßn b¶o ®¶m cho hä cã møc sèng khi suy gi¶m søc lao ®éng t¹m thêi hoÆc vÜnh viÔn. - TiÒn l­¬ng dùa trªn ®iÒu kiÖn lao ®éng tèt, c¸c tiªu chuÈn lao ®éng vµ chÕ ®é lµm viÖc ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn. - TiÒn l­¬ng linh ho¹t t­¬ng ®èi, kh«ng nh÷ng thÓ hiÖn gi¸ trÞ lao ®éng mµ c¶ hiÖu suÊt lao ®éng do sù tham gia cña ng­êi lao ®éng vµo qu¸ tr×nh ph©n phèi lÇn ®Çu vµ lÇn 2 trong néi bé doanh nghiÖp. - Møc tiÒn l­¬ng t¨ng dùa trªn sù khai th¸c c¸c yÕu tè tiÒm n¨ng trong s¶n xuÊt. TiÒn l­¬ng lµ kÕt qu¶ cña mèi liªn kÕt qu¶n lý lao ®éng, kh«ng dùa vµo sù chiÕm ®o¹t cña ng­êi sö dông lao ®éng ®èi víi ng­êi lao ®éng. Tuy nhiªn ViÖt Nam hiÖn t¹i trong thêi kú qu¸ ®é, tõ nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp l¹c hËu ®i lªn chñ nghÜa x· héi, v× vËy, kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng yÕu tè cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa nh­: sù c¹nh tranh (kÓ c¶ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh), ph¸ s¶n, t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp, sù ph©n ho¸ m¹nh cña c¸c møc l­¬ng, sù ph©n ho¸ vÒ thu nhËp, møc sèng cña x· héi vµ c¸c tÇng líp d©n c­. V× vËy cÇn thiÕt ph¶i chÊp nhËn mét sù ph©n biÖt vÒ tiÒn l­¬ng theo vïng, ngµnh, theo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp. 1.4. Yªu cÇu vµ c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n trong tæ chøc tiÒn l­¬ng Tæ chøc tiÒn l­¬ng lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn chi tr¶ cho ng­êi lao ®éng theo c¸c yªu cÇu vµ nguyªn t¾c cña ph¸p luËt hiÖn hµnh. 9
  11. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tæ chøc tiÒn l­¬ng bao gåm toµn bé qu¸ tr×nh tõ viÖc x©y dùng quü tiÒn l­¬ng ®Õn viÖc ¸p dông c¸c chÕ ®é h×nh thøc tr¶ l­¬ng ®Ó ph©n phèi ®Õn tay ng­êi lao ®éng. Tæ chøc tiÒn l­¬ng lµ mét m¶ng qu¶n lý rÊt phøc t¹p, ®ßi hái kiÕn thøc, kinh nghiÖm vµ b¶o ®¶m c¸c nguyªn t¾c.  Nguyªn t¾c cña tæ chøc tiÒn l­¬ng - Tr¶ l­¬ng nh­ nhau cho nh÷ng lao ®éng nh­ nhau ë ®©y c«ng b»ng ®­îc hiÓu theo c«ng b»ng däc. Nguyªn t¾c ®­îc ®­a ra dùa trªn c¬ së quy luËt lao ®éng theo ph©n phèi theo lao ®éng. Trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nh­ nhau (sè l­îng, chÊt l­îng) ng­êi lao ®éng ph¶i ®­îc h­ëng l­¬ng ngang nhau kh«ng ph©n biÖt giíi tÝnh, løa tuæi, d©n téc. Nguyªn t¾c nµy ®· ®­îc ®­a ra tõ rÊt sím. Ngay sau khi c¸ch m¹ng th¸ng t¸m thµnh c«ng, s¾c lÖnh cña Chñ tÞch n­íc ViÖt nam d©n chñ céng hoµ ghi râ: "C«ng d©n lµ ®µn bµ hay trÎ em mµ lµm cïng mét c«ng viÖc nh­ c«ng d©n ®µn «ng, ®­îc tÝnh tiÒn l­¬ng cña c«ng d©n ®µn «ng." Vµ cho ®Õn nay ®©y vÉn lµ mét nguyªn t¾c ®­îc chó träng hµng ®Çu trong c«ng t¸c tæ chøc tiÒn l­¬ng. Nã cã ý nghÜa quan träng trong qu¶n trÞ nh©n lùc vµ t¹o ®éng lùc lao ®éng cho ng­êi lao ®éng. - Tèc ®é t¨ng tiÒn l­¬ng chËm h¬n tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng TiÒn l­¬ng b×nh qu©n t¨ng lªn do nhiÒu yÕu tè nh­ n¨ng suÊt lao ®éng, c¶i tiÕn c«ng nghÖ, tiÕt kiÖm nguyªn, nhiªn vËt liÖu trong s¶n xuÊt. Do ®ã ®Ó cã thÓ t¸i s¶n xuÊt më réng, t¨ng tiÒn l­¬ng ph¶i ®¶m b¶o t¨ng chËm h¬n t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¹o c¬ së gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng søc c¹nh tranh. §èi víi nÒn kinh tÕ, thùc chÊt mèi quan hÖ nµy lµ mèi quan hÖ gi÷a tiªu dïng vµ tÝch luü hay gi÷a tèc ®é ph¸t triÓn cña khu vùc s¶n xuÊt t­ liÖu s¶n xuÊt vµ khu vùc s¶n phÈm tiªu dïng. Møc t¨ng cña tæng s¶n phÈm x· héi (t­ liÖu tiªu dïng + t­ liÖu s¶n xuÊt) lín h¬n møc t¨ng tiªu dïng lµm cho s¶n phÈm x· h«i tÝnh b×nh qu©n theo ®Çu ng­êi t¨ng lªn, n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nhanh h¬n tiÒn l­¬ng. Nguyªn t¾c nµy mang tÝnh kinh tÕ nªn cÇn ®­îc duy tr× tuyÖt ®èi, nh»m ®¶m b¶o s­ tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c donah nghiÖp vµ cña c¶ x· héi. 10
  12. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. - §¶m b¶o mèi quan hÖ hîp lý vÒ tiÒn l­¬ng gi÷a nh÷ng ng­êi lao ®éng lµm trong c¸c lÜnh vùc, ngµnh nghÒ kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ quèc d©n C¬ së cña nguyªn t¾c nµy lµ ®¶m b¶o kÕt hîp hµi hoµ gi÷a qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng vµ ph¸t triÓn x· héi. TÝnh phøc t¹p vÒ kü thuËt gi÷a c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n ®ßi hái tr×nh ®é lµnh nghÒ cña ng­êi lao ®éng lµ kh¸c nhau dÉn ®Õn tiÒn l­¬ng b×nh qu©n cña c¸c ngµnh lµ kh¸c nhau. Nguyªn t¾c nµy kh¼ng ®Þnh mét sù ph©n biÖt cÇn thiÕt c¸c ®iÒu kiÖn lao ®éng nh»m phôc vô chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi. Møc l­¬ng cao h¬n víi mét yªu cÇu vÒ kü n¨ng, tr×nh ®é, kinh nghiÖm sÏ thóc ®Èy ng­êi lao ®éng tù häc hái, tÝch luü kinh nghiÖm vµ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng.Nguyªn t¾c nµy thÓ hiÖn tÝnh x· héi cña tiÒn l­¬ng, do ®ã kh«ng thÓ coi nhÑ. Nã bao hµm ý nghÜa kinh tÕ cña mçi ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. XÐt trong tßan bé nÒn kinh tÕ, mçi ngµnh cã mét vai trß kh¸c nhau trong c¸c giai ®o¹n, thêi kú ph¸t triÓn kh¸c nhau. Nh÷ng ngµnh cã vai trß quan träng, mang tÝnh mòi nhän ®­îc chó träng cÇn ®­îc tËp trung tµi nguyªn, nh©n lùc ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn kÐo theo sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kh¸c vµ c¸c ngµnh mòi nhän ®ã ®­îc ¸p dông h­ëng møc l­¬ng cao h¬n so víi c¸c ngµnh kh¸c. Sù kh¸c nhau vÒ m«i tr­êng, khÝ hËu, d©n c­, gi¸ c¶ sinh ho¹t sÏ t¹o ra sù chªnh lÖch néi dung. Sù kh¸c nhau ®ã ®­îc bï l¹i b»ng chÕ ®é chÝnh s¸ch mµ tiÒn l­¬ng lµ mét phÇn trong ®ã. Nguyªn t¾c nµy ®· ®­îc cô thÓ ho¸ trong Bé LuËt Lao ®éng n­íc ta. Mçi nguyªn t¾c trªn ®©y ph¶n ¸nh mét khÝa c¹nh kh¸c nhau cña tiÒn l­¬ng, chóng kÕt hîp hµi hoµ vµ bæ sung cho nhau mét c¸ch thèng nhÊt vµ t¹o ra vai trß quan träng cña tiÒn l­¬ng.  Yªu cÇu cña tæ chøc tiÒn l­¬ng - B¶o ®¶m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng vµ kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt cho ng­êi lao ®éng Søc lao ®éng lµ n¨ng lùc lao ®«ng, lµ toµn bé thÓ lùc vµ trÝ lùc cña con ng­êi. Søc lao ®éng thÓ hiÖn ë tr¹ng th¸i thÓ lùc vµ tinh thÇn tr¹ng th¸i t©m, sinh lý thÓ hiÖn ë tr×nh ®é nhËn thøc, kü n¨ng lao ®éng. Søc lao ®éng lµ mét trong 3 yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nã lµ yÕu tè quan träng nhÊt v× søc lao ®éng cã 11
  13. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. kh¶ n¨ng ph¸t ®éng vµ ®­a c¸c t­ liÖu lao ®éng, ®èi t­îng lao ®éng vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. - Lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng ngõng n©ng cao TiÒn c«ng lµ ®ßn bÈy quan träng ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, t¹o c¬ së quan träng n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. Do ®ã, tæ chøc tiÒn l­¬ng ph¶i ®¹t ®­îc yªu cÇu lµ lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. MÆt kh¸c ®©y còng lµ yªu cÇu ®Æt ra víi viÖc ph¸t triÓn, n©ng cao tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng cña ng­êi lao ®éng. - Ph¶i ®¬n gi¶n, râ rµng, dÔ hiÓu Tæ chøc tiÒn l­¬ng lu«n lµ vÊn ®Ò phøc t¹p, tuy nhiªn cÇn ph¶i râ rµng, dÔ hiÓu ®Ó ng­êi lao ®éng nhËn thÊy ®­îc sù c«ng b»ng, kh¸ch quan trong tiÒn l­¬ng. - Ph¶i hîp ph¸p Tæ chøc tiÒn l­¬ng trong bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo trªn l·nh thæ ViÖt nam còng ®Òu ph¶i tuyÖt ®èi chÊp hµnh nghiªm chØnh ph¸p luËt ViÖt Nam. Bé LuËt Lao ®éng n­íc ta còng ®· cã mét ch­¬ng quy ®Þnh vÒ c¸c vÊn ®Ò xung quanh c«ng t¸c x©y dùng vµ qu¶n lý tiÒn l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. 1.5. C¸c yÕu tè chi phèi tiÒn l­¬ng Khi tæ chøc tiÒn l­¬ng cÇn ph¶i nghiªn cøu kü c¸c yÕu tè x¸c ®Þnh vµ ¶nh h­ëng ®Õn tiÒn l­¬ng nÕu kh«ng tiÒn l­¬ng sÏ mang tÝnh chñ quan vµ thiªn lÖch. C¸c yÕu tè chi phèi tiÒn l­¬ng , ®ã lµ: - Gi¸ trÞ c«ng viÖc - Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña ®Êt n­íc vµ cña tõng vïng - KÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n trong tõng thêi kú - M« h×nh ph©n phèi lîi nhuËn trong doanh nghiÖp - Th©m niªn lµm viÖc trong doanh nghiÖp - C¸c kho¶n chi phÝ kh¸c vÒ tiÒn l­¬ng (nÕu cã). S¬ ®å c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn tiÒn l­¬ng: 12
  14. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. C«ng viÖc Kü n¨ng Nç lùc Tr¸ch nhiÖm §iÒu kiÖn lµm viÖc X· héi C«ng ty -Cung cÇu lao ®éng -§Þnh møc -§iÒu kiÖn KT L§KT TiÒn l­¬ng, quèc gia -Kh¶ n¨ng chi -Gi¸ c¶ sinh tr¶ thu nhËp ho¹t -ChÝnh s¸ch -LuËt ph¸p chiÕn l­îc -Quan niÖm -§Æc ®iÓm ho¹t thµnh kiÕn ®éng Ng­êi lao ®éng Kinh nghiÖm Kh¶ n¨ng ph¸t triÓn Th©m niªn lµm viÖc Th¸i ®é tinh thÇn 2. Qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc 2.1.Qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ tiÒn l­¬ng ChÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng lµ mét bé phËn quan träng trong hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. ChÝnh s¸ch nµy liªn quan trùc tiÕp ®Õn lîi Ých cña ®«ng ®¶o ng­êi lao ®éng trong x· héi vµ ®­îc Nhµ n­íc qu¶n lý. Nhµ n­íc qu¶n lý thèng nhÊt vÒ tiÒn l­¬ng. §èi víi ng­êi lao ®éng lµ c«ng nh©n viªn chøc, Nhµ n­íc trùc tiÕp qu¶n lý tiÒn l­¬ng (theo c¸c chØ tiªu cô thÓ vÒ ®èi t­îng h­ëng l­¬ng, bËc l­¬ng vµ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu). Nhµ n­íc còng thùc hiÖn mét c¬ chÕ kiÓm so¸t trong thùc hiÖn chÝnh s¸ch vµ chÕ ®é tiÒn l­¬ng, trªn c¬ së luËt ph¸p vÒ tiÒn l­¬ng, c¸c hîp ®ång lao ®éng vµ thuÕ thu nhËp. §èi víi ng­êi lao ®éng kh«ng ph¶i lµ c«ng nh©n viªn chøc Nhµ n­íc, Nhµ n­íc còng thùc hiÖn qu¶n lý vµ kiÓm so¸t tiÒn l­¬ng trªn c¬ së luËt ph¸p vÒ lao ®éng vµ tiÒn l­¬ng. * ViÖc qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ tiÒn l­¬ng ®­îc ph©n cÊp thùc hiÖn nh­ sau : 13
  15. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. - Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi lµ c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ tiÒn l­¬ng ë cÊp cao nhÊt. Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®Ó h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp ph­¬ng ph¸p x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng, c¸c th«ng sè tiÒn l­¬ng vµ c¸c hÖ sè ®iÒu chØnh cÇn thiÕt vµ th«ng b¸o c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vÒ tiÒn l­¬ng trong ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ. Qua ®ã chØ ®¹o viÖc qu¶n lý tiÒn l­¬ng cña c¸c Bé, ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng trong toµn quèc. - C¸c Bé qu¶n lý ngµnh, c¸c ®¹i ph­¬ng (cÊp tØnh, thµnh phè) cã tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n qu¶n lý c«ng t¸c tiÒn l­¬ng cña c¸c doanh nghiÖp, c¬ quan trong ph¹m vi cña m×nh trªn c¬ së chØ ®¹o cña Bé L§ - TB&XH. Trong ®ã, ph¶i b¸o c¸o th­êng xuyªn lªn Bé L§ - TB&XH vÒ c«ng ¸tc qu¶n lý tiÒn l­¬ng t¹i Bé, ngµnh m×nh. - C¸c doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn c«ng t¸c lao ®éng, tiÒn l­¬ng theo quy ®Þnh, trong ®ã c«ng t¸c tæ chøc, x©y dùng ®¬n gi¸ vµ thùc hiÖn c¸c thñ tôc hµnh chÝnh cÇn thiÕt trong ho¹t ®éng tiÒn l­¬ng; vµ b¸o c¸o lªn c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn vÒ tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp cña doanh nghiÖp m×nh. * Qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp cña Nhµ n­íc cã nh÷ng néi dung cô thÓ sau : - Nghiªn cøu ban hµnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý vÒ tiÒn l­¬ng, thu nhËp nh­ : + Tõng thêi kú ban hµnh møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu chung, møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu theo khu vùc, møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu theo vïng; + X¸c ®Þnh hÖ thèng th­íc ®o gi¸ trÞ th«ng qua hÖ thèng thang l­¬ng, b¶ng l­¬ng, chÕ ®é phô cÊp l­¬ng; + Quy ®Þnh c¸c chÕ ®é tr¶ l­¬ng vµ c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng cña tõng khu vùc; + Ban hµnh c¸c tiªu chuÈn nghÒ, tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt c«ng nh©n, tiªu chuÈn chuyªn m«n, nghiÖp vô vµ c¸c ph­¬ng ph¸p x©y dùng ®Þnh møc lao ®éng tæng hîp cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. 14
  16. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. - X©y dùng ch­¬ng tr×nh môc tiªu, chñ tr­¬ng, ph­¬ng h­íng, kÕ ho¹ch vÒ tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng chung vµ cña tõng thµnh phÇn kinh tÕ cho tõng thêi kú. - Tæ chøc kiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng, thu nhËp, c¸c tiªu chuÈn, ®Þnh møc trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nãi chung còng nh­ c¸c doanh nghiÖp nãi riªng. 2.2.Qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ tiÒn l­¬ng ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc Khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, Nhµ n­íc ph¶i ®øng trªn gi¸c ®é chung ®Ó qu¶n lý lao ®éng, tiÒn l­¬ng trong ph¹m vi toµn x· héi nh­ng ®ång thêi Nhµ n­íc còng ph¶i t¨ng c­êng biÖn ph¸p qu¶n lý tiÒn l­¬ng ®èi víi doanh nghiÖp thuéc së h÷u Nhµ n­íc nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp nµy ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, æn ®Þnh viÖc lµm, thu nhËp cho ng­êi lao ®éng vµ tiÕp tôc ph¸t triÒn gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ. Khi nãi ®Õn qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ nãi ®Õn viÖc x¸c ®Þnh quan hÖ ph©n phèi lîi Ých gi÷a Nhµ n­íc, doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng. Nãi ®Õn quan hÖ ph©n phèi th× chÝnh lµ nãi ®Õn së h÷u, ®Õn vai trß quyÕt ®Þnhcña chñ së h÷u, ®Õn mèi quan hÖ gi÷a quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông. Së h÷u lµ vÊn ®Ò cèt lâi trong quan hÖ s¶n xuÊt, v× ng­êi nµo n¾m quyÒn së h÷u th× ng­êi ®ã sÏ cã quyÒn chiÕm dông, quyÒn ®Þnh ®o¹t vµ quyÒn h­ëng thô. Còng v× lÏ ®ã, së h÷u lµ xuÊt ph¸t ®iÓm, lµm c¬ së cho chñ së h÷u quyÕt ®Þnh sÏ qu¶n lý tµi s¶n cña m×nh ra sao, sÏ ph©n phèi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh mµ tµi s¶n ®ã mang l¹i nh­ thÕ nµo. Trong kinh tÕ quèc doanh, tÝnh chÊt së h÷u ë ®©y chÝnh lµ së h÷u toµn d©n mµ Nhµ n­íc lµ ng­êi ®¹i diÖn chñ së h÷u do vËy ®­¬ng nhiªn Nhµ n­íc ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch ph©n phèi. Nh­ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong qu¸ tr×nh ®æi míi doanh nghiÖp Nhµ n­íc th× Nhµ n­íc qu¶n lý nh­ thÕ nµo, qu¶n lý ®Õn ®©u vµ cô thÓ lµ ai? Trong thêi kú qu¶n lý tËp trung chóng ta ®· tuyÖt ®èi ho¸ vai trß cña Nhµ n­íc. Trung ­¬ng quyÕt ®Þnh tÊt c¶, qu¶n lý tÊt c¶, trong lÜnh vùc lao ®éng, tiÒn l­¬ng quyÕt ®Þnh tõ tuyÓn dông, ®µo t¹o ®Õn møc l­¬ng, tæng quü l­¬ng... cña doanh nghiÖp. Sù tuyÖt ®èi ho¸ cã tÝnh quan liªu nµy ®· ph¶i tr¶ gi¸ kh«ng nhá 15
  17. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. lµ triÖt tiªu tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o, tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp. Nhµ n­íc trë thµnh chç dùa v÷ng ch¾c cho c¸c doanh nghiÖp tån t¹i, tiÒn l­¬ng do Ng©n s¸ch chi tr¶ mang nÆng tÝnh b×nh qu©n, kh«ng g¾n víi n¨ng suÊt, hiÖu qu¶ cña tõng ng­êi, cña tõng doanh nghiÖp. NhËn thÊy nh÷ng tån t¹i trªn, tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 80 chóng ta ®· b¾t ®Çu ®æi míi tæ chøc, qu¶n lý doanh nghiÖp, b­íc ®Çu t¸ch hai chøc n¨ng së h÷u vµ kinh doanh. Song x¸c ®Þnh ai lµ ng­êi cô thÓ ®¹i diÖn chñ së h÷u trong doanh nghiÖp qua thùc tiÔn ®æi míi võa qua cho thÊy kh«ng ph¶i lµ viÖc dÔ dµng, nhiÒu c«ng tr×nh khoa häc cßn ®ang tiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó x¸c ®Þnh râ vÊn ®Ò nµy. ë ®©y cÇn l­u ý mét ®iÒu lµ kh«ng ®­îc hiÓu lÉn lén gi÷a Nhµ n­íc së h÷u vµ Nhµ n­íc kinh doanh trùc tiÕp. NÕu hiÓu Nhµ n­íc nãi chung th× kh«ng nh÷ng kh«ng t¹o ®iÒu kiÖn t¸ch hai chøc n¨ng së h÷u vµ kinh doanh mµ sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng Nhµ n­íc bao biÖn, lµm thay cho doanh nghiÖp, cßn doanh nghiÖp th× thiÕu chñ ®éng nh­ tr­íc ®©y. NÕu coi nhÑ mÆt së h÷u sÏ dÉn ®Õn thÊt tho¸t, l·ng phÝ vµ ®ång vèn thuéc së h÷u Nhµ n­íc ®¹t hiÖu qu¶ thÊp. Tõ thêi kú kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®Õn nay trong ph¹m vi mét ngµnh, mét vïng chóng ta vÉn x¸c ®Þnh chñ së h÷u lµ c¸c Bé, ngµnh ®èi víi doanh nghiÖp ë Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp ë ®Þa ph­¬ng. Nh­ng khi thùc hiÖn ®ang cã sù x©m lÊn nhau trong chøc n¨ng gi÷a c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp. Mét mÆt c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc qu¶n lý kh«ng chÆt nh÷ng vÊn ®Ò cÇn qu¶n lý ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc mµ th­êng hay can thiÖp s©u vµo c«ng viÖc qu¶n lý t¸c nghiÖp cña doanh nghiÖp. MÆt kh¸c c¸c doanh nghiÖp ngoµi chøc n¨ng kinh doanh l¹i cßn ®­îc giao thùc hiÖn mét sè c«ng viÖc thuéc chøc n¨ng cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc. ViÖc can thiÖp s©u vµo c«ng viÖc qu¶n trÞ kinh doanh ®· lµm cho c¸c doanh nghiÖp tiÕp tôc û l¹i Nhµ n­íc, kh«ng ph¸t huy tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o, tù chÞu tr¸ch nhiÖm, kh«ng cã kh¶ n¨ng ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p kÞp thêi cho nh÷ng c¬ héi lµm ¨n cña m×nh, ®ång thêi ®· lµm cho c¸c c¬ quan chñ qu¶n kh«ng tËp trung ®­îc søc lùc thêi gian ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng cña chÝnh m×nh lµ qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp thuéc 16
  18. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng kinh doanh theo ®óng h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña ®Êt n­íc, tu©n thñ ®óng ph¸p luËt. Nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn cho thÊy vÊn ®Ò chñ së h÷u trong doanh nghiÖp vÉn ch­a cã gi¶i ph¸p râ rµng, gi÷a Nhµ n­íc, Gi¸m ®èc vµ tËp thÓ ng­êi lao ®éng vÉn cßn ®an xen ch­a cã sù ph©n ®Þnh minh b¹ch. Do vÊn ®Ò chñ së h÷u ch­a ®­îc x¸c ®Þnh râ rµng nªn chÝnh s¸ch ph©n phèi nãi chung vµ chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng nãi riªng ®èi víi doanh nghiÖp trong giai ®o¹n nµy cßn nhiÒu quan ®iÓm ch­a phï hîp. Th¸ng 4/1995 LuËt doanh nghiÖp ®· ®­îc Quèc héi th«ng qua ®· qui ®Þnh râ chñ së h÷u ®èi víi tµi s¶n c«ng trong doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ ChÝnh phñ, ®ång thêi cho phÐp ChÝnh phñ ph©n cÊp hoÆc uû quyÒn cho c¸c Bé, ngµnh vµ ñy ban thùc hiÖn mét sè quyÒn nµy. Cßn ®èi víi doanh nghiÖp, dï kinh doanh hay ho¹t ®éng c«ng Ých, chØ ®­îc quyÒn qu¶n lý, sö dông vèn vµ tµi s¶n cña Nhµ n­íc giao ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô cña m×nh vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh trong ph¹m vi doanh nghiÖp qu¶n lý. LuËt doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· x¸c ®Þnh râ quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông vèn vµ tµi s¶n trong doanh nghiÖp. V× vËy vÊn ®Ò qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ tiÒn l­¬ng, thu nhËp ®èi víi c¸c doanh nghiÖp còng ph¶i x¸c ®Þnh phï hîp víi quyÒn së h÷u cña Nhµ n­íc. Tr­íc hÕt, Nhµ n­íc gi÷ vai trß quy ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng ®Ó c¸c doanh nghiÖp ¸p dông; TiÕp ®Õn, Nhµ n­íc qu¶n lý thèng nhÊt th«ng qua nh÷ng biÖn ph¸p gi¸n tiÕp nh­ ë giíi h¹n thÊp nhÊt quy ®Þnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu, ë giíi h¹n cao nhÊt th× ®iÒu tiÕt th«ng qua thuÕ thu nhËp. BiÖn ph¸p trùc tiÕp nh­ x¸c ®Þnh yÕu tè ®Çu vµo chi phÝ tiÒn l­¬ng cña s¶n phÈm, dÞch vô hoÆc chÝnh s¸ch ph©n chia lîi nhuËn. Trong ph¹m vi nguån quü thu nhËp gåm quü tiÒn l­¬ng, quü tiÒn th­ëng doanh nghiÖp ®­îc quyÒn tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng theo n¨ng suÊt vµ møc ®é ®ãng gãp cña tõng ng­êi. 17
  19. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tãm l¹i vai trß cña Nhµ n­íc vÒ qu¶n lý tiÒn l­¬ng ®èi víi doanh nghiÖp lµ hÕt søc cÇn thiÕt nh­ng néi dung, ph­¬ng ph¸p qu¶n lý ph¶i phï hîp víi kinh tÕ thÞ tr­êng. M« h×nh tæ chøc qu¶n lý tiÒn l­¬ng hiÖn nay nh­ sau : ChÝnh phñ Bé Lao ®éng - §Þa ph­¬ng C¸c Bé, ngµnh Th­¬ng binh vµ x· héi Doanh nghiÖp ®Þa Tæng C«ng ty h¹ng Doanh nghiÖp thuéc ph­¬ng ®Æc biÖt c¸c Bé, ngµnh 2.3. C¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc: §Ó ®¸p øng ®ßi hái cña c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ míi, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 26/CP ngµy 25/03/1993 vµ NghÞ ®Þnh 28/CP ngµy 28/3/1997 vÒ ®æi míi qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Trong ®ã Nhµ n­íc kh«ng trùc tiÕp qu¶n lý quü tiÒn l­¬ng cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp cã quyÒn tù x©y dùng quü tiÒn l­¬ng th«ng qua ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng ®­îc 18
  20. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Nhµ n­íc giao (trªn c¬ së doanh nghiÖp ®· x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ vµ cã sù ®iÒu chØnh cña Nhµ n­íc sao cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña tõng ngµnh, lÜnh vùc, ®iÒu kiÖn thùc tÕ vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp cã tÝnh ®Õn gi¸ c¶ søc lao ®éng trªn thÞ tr­êng). ViÖc qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc quy ®Þnh nh­ sau : 2.3.1. Nguyªn t¾c chung: - C¸c s¶n phÈm dÞch vô cña doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Òu ph¶i cã ®Þnh møc lao ®éng vµ ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng. §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng ph¶i ®­îc x©y dùng trªn c¬ së ®Þnh møc lao ®éng trung b×nh tiªn tiÕn cña doanh nghiÖp vµ c¸c th«ng sè tiÒn l­¬ng do Nhµ n­íc quy ®Þnh. Khi thay ®æi vÒ ®Þnh møc lao ®éng vµ c¸c th«ng sè tiÒn l­¬ng th× thay ®æi ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng. - TiÒn l­¬ng vµ thu nhËp phô thuéc vµo thùc hiÖn khèi l­îng s¶n phÈm, dÞch vô, n¨ng suÊt, chÊt l­îng lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh. Tèc ®é t¨ng tiÒn l­¬ng ph¶i thÊp h¬n tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. - TiÒn l­¬ng vµ thu nhËp cña ng­êi lao ®éng ph¶i ®­îc thÓ hiÖn ®Çu ®ñ trong Sæ l­¬ng cña doanh nghiÖp theo mÉu thèng nhÊt do Bé Lao ®éng-Th­¬ng binh vµ X· héi ban hµnh. - Quü khen th­ëng vµ quü phóc lîi cña doanh nghiÖp ®­îc thùc hiÖn theo kho¶n 4 vµ 5, §iÒu 33, Quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh vµ h¹ch to¸n kinh doanh ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 59/CP ngµy 03/10/1996 cña ChÝnh phñ vµ NghÞ ®Þnh sè 27/1999/N§-CP ngµy 20/4/1999 cña ChÝnh phñ söa ®æi, bæ sung Quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh vµ h¹ch to¸n kinh doanh ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc (ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 59/CP ngµy 03/10/1996 cña ChÝnh phñ). - Nhµ n­íc qu¶n lý tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp th«ng qua qu¶n lý ®Þnh møc lao ®éng, ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng vµ tiÒn l­¬ng thùc hiÖn cña doanh nghiÖp. 2.3.2. Tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc: * Bé Lao ®éng- Th­¬ng binh vµ X· héi: 19
nguon tai.lieu . vn
Thạc sĩ - Tiến sĩ - Cao học Công nghệ thông tin Kinh tế - Thương mại Tài chính - Ngân hàng Kiến trúc - Xây dựng Điện-Điện tử-Viễn thông Cơ khí - Chế tạo máy Công nghệ - Môi trường Báo cáo khoa học Quản trị kinh doanh Khoa học xã hội Khoa học tự nhiên Nông - Lâm - Ngư Y khoa - Dược